ارزیابی روند تغییرات صفات فیزیولوژیک و مورفولوژیک ذرت خوشه ای (Sorghum bicolor L.) تحت سطوح مختلف شوری در بازه های زمانی متفاوت

ذرت خوشه ای با کارایی بالا فتوسنتزی و تولید زیست توده به عنوان مواد غذایی، خوراک دام، فیبر و سوخت های فسیلی استفاده می شود. تنش شوری یکی از مهمترین تنش های غیرزیستی است که تاثیرات منفی زیادی بر رشد و عملکرد گیاهان زراعی از جمله ذرت خوشه ای دارد. به منظور بررسی روند پاسخ های فیزیولوژی و مورفولوژی ذرت خوشه ای به تنش شوری، آزمایشی به صورت فاکتوریل اسپلیت پلات در قالب بلوک های کاملا تصادفی با سه تکرار در سال 1400 در گلخانه و آزمایشگاه دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان به صورت گلدانی اجرا شد. ارقام شامل فومن و سپیده و تنش شوری شامل چهار سطح شاهد (آب)، 75، 125 و 175 میلی مولار کلرید سدیم بود که همراه آب آبیاری در مرحله 5-4 برگی اعمال شد. صفات مورد نظر در طی چهار مرحله زمانی شامل 24، 48، 72 و 96 ساعت پس از اعمال تنش اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که برهمکنش ارقام فومن و سپیده، سطوح مختلف شوری و زمان های
نمونه برداری تاثیر معنی داری بر شاخص های مورد اندازه گیری در سطح یک درصد داشتند. نتایج مقایسات میانگین ترکیبات تیماری نشان داد که صفات پرولین، قندهای محلول، فعالیت آنزیم های آسکوربات پراکسیداز و پراکسیداز، نشت یونی و طول ریشه تحت تنش شوری روند افزایشی داشتند به طوری که با افزایش شدت تنش میزان این صفات افزایش یافت. در مقابل میزان صفات کلروفیل a، کلروفیل b، کاروتنوئید، پروتئین، ارتفاع گیاه، محتوای نسبی آب، سطح برگ، وزن تر گیاه و وزن خشک گیاه تحت تنش شوری روند کاهشی داشتند و با افزایش سطح تنش میزان این صفات کاهش یافت. بر اساس درصد تغییرات، صفات قندهای محلول و محتوی نسبی آب برگ بیشترین و کمترین تاثیر را از تنش نشان دادند. بر اساس نتایج، می توان دریافت که در ذرت خوشه ای از سازوکارهایی همچون افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان، پروتئین و تنظیم اسمزی از طریق اسمولیت های مهم از جمله پرولین و قندهای محلول برای ایجاد تحمل به تنش به شوری استفاده می شود. همچنین نتایج نشان داد که تحت تنش شوری رقم فومن به عنوان یک رقم متحمل تر مقابله مناسب تری در کاهش آسیب اکسیداتیو ناشی از تنش شوری نسبت به رقم سپیده دارد و می توان از آن برای مناطقی که در معرض تنش شوری هستند، با اعمال مدیریت مناسب، بهره برداری بهینه کرد.