اثر محلول پاشی نانو ذره کلسیم بر برخی خصوصیات فیزیولوژیک و بیوشیمیایی گیاه ریحان (Ocimum basilicum L.) تحت تنش شوری

امروزه به دلیل آشکار شدن اثرهای سوء مصرف داروهای شیمیایی برای بیشتر مصرف کنندگان، تمایل به مصرف گیاهان دارویی افزایش قابل ملاحظه ای یافته است. ریحان (Ocimum basilicum L.) یکی از مهمترین گیاهان دارویی است که به دلیل داشتن متابولیت های ثانویه با ارزش و مهمی مانند اسانس ها در صنایع مختلف داروسازی بسیار مورد توجه است، اما شوری خطری جدی برای تولید آن محسوب می شود. شوری آب و خاک از مهمترین عوامل محدود کننده در تولید محصول هستند. با افزایش شوری خاک، فشار اسمزی افزایش یافته و گیاه برای جذب مقدار معینی آب، باید انرژی حیاتی بیشتری مصرف کند. افزایش تحمل به شوری گیاهان برای تولید غذای پایدار به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک ضروری است و می تواند نیاز آبشویی و هزینه های تولید را کاهش دهد. از آنجایی که استفاده از نانوذرات کلسیم سبب افزایش کارایی مصرف عناصر غذایی، کاهش سمیت خاک، به حداقل رساندن اثرهای منفی ناشی از مصرف بیش از حد کود و کاهش تعداد دفعات کاربرد کود می گردد، این مطالعه به بررسی اثر نانوذره کلسیم بر خصوصیات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه ریحان تحت شرایط تنش شوری پرداخت. تیمار نانوذره کلسیم در پنج سطح به صورت محلول پاشی با غلظت های 0، 0.25، 0.5، 1 و 1.5 گرم بر لیتر و تیمار شوری با غلظت های 0، 75 و 150 میلی مولار کلرید سدیم به همراه محلول هوگلند در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در محیط گلخانه به گیاهان داده شد. برخی خصوصیات رشدی مانند ارتفاع، تعداد برگ، سطح برگ، وزن تر و وزن خشک گیاه اندازه گیری شدند. برخی خصوصیات بیوشیمیایی مانند فلاونویید، قند محلول، مقدار آنتوسیانین، میزان آنزیم های آنتی اکسیدان مانند کاتالاز و پراکسیداز، مقدار کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و مقدار کاروتنویید نیز اندازه گیری گردیدند. برای مقایسه میانگین ها از آزمون حداقل اختلاف معنی دار در نرم افزار SAS استفاده شد. نتایج آنالیز واریانس اثر کلسیم بر بیشتر صفات مورفولوژیک معنی دار بود. سطوح مختلف شوری نیز به تنهایی اثر معنی داری بر صفات مورد مطالعه داشت (1%>p). طبق مقایسه میانگین اثر ساده کلسیم بر رنگیزه های کلروفیلی، با افزایش سطح کلسیم، رنگیزه های کلروفیلی افزایش و فتوسنتز بهبود یافت. اثر ساده سطوح مختلف شوری بر روی برخی صفات (فنل، قند محلول، آنزیم پراکسیداز و آنتوسیانین) نشان داد که افزایش سطح شوری سبب افزایش مقدار صفات مورد مطالعه گردید، به گونه ای که در غلظت 150 میلی مولار شوری مقدار فنل با 8.02 میلی گرم گالیک اسید بر گرم وزن خشک نسبت به نمونه شاهد (5.10 میلی گرم) بیشترین مقدار را نشان داد. همچنین در این غلظت شوری، مقدار قند محلول با 139.9 میلی گرم بر گرم وزن خشک نسبت به نمونه شاهد با 110.9 میلی گرم بر گرم وزن خشک بیشترین مقدار را داشت. اثر متقابل کلسیم و شوری تنها بر محتوای کلروفیلی، مقدار فلاونویید ها و کاتالاز معنی دار بود (1%>p). نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر این مطلب بود که صفات فیزیولوژیک و بیوشیمیایی گیاه ریحان تحت تاثیر تنش شوری قرار گرفتند و کلسیم در برهم کنش با تنش شوری سبب کاهش اثرهای مخرب تنش شوری شد. بنابراین، برای بهبود عملکرد گیاه ریحان در شرایط تنش شوری، محلول پاشی نانوکود کلسیم در غلظت های مطلوب پیشنهاد می گردد.