تحلیل جامعه شناختی ناآرامی های خشونت آمیز پاییز 1401

جمهوری اسلامی ایران از ابتدای شکل گیری، با ناآرامی های خشونت آمیز متعددی، مواجه بوده است. در این میان ناآرامی های پاییز 1401 در ابعاد مختلف، از حیث فضا، چینش، گونه شناسی، حضور طبقات و دامنه آن و به طورکلی در ماهیت و در شکل، با ناآرامی های قبلی متفاوت بود. بر این اساس در پی پاسخ گویی به این پرسش هستیم که چه عواملی در وقوع ناآرامی-های 1401 موثر بوده است؟ در پاسخ این فرضیه مطرح می شود که ناآرامی های پاییز 1401ش، هر چند واجد صبغه ای فرهنگی و روانی بود؛ ولی نقش عوامل زمینه ای در حوزه های سیاسی، اقتصادی و جغرافیایی در تسریع بخشی به آن را نمی-توان نادیده گرفت. یافته های این جستار که با روشی توصیفی تحلیلی و استعانت ممکن از نظریه محرومیت نسبی سامان یافته است نشان می دهد که ناآرامی های خشونت آمیز بعد از انقلاب، از حیث گونه شناسی مشتمل بر یکی از اشکال سیاسی، اقتصادی و یا فرهنگی بوده است. اما در ناآرامی های خشونت آمیز 1401، آمیزه ای از عواملی با صبغه فرهنگی، سیاسی و روانی نظیر: مقایسه اجتماعی و انتظارات برآورده نشده، موضوعات مربوط به زنان، گسترش چشمگیر فعالیت های مجازی، در کنار عوامل زمینه ای، همچون عدم امکان برگزاری تجمعات مسالمت آمیز، گسل های نسلی، قومی و جنسیتی، آسیب پذیرشدن اقتصاد، رویه های ناسالم اداری، تنش های آبی دهه اخیر، ژئوپولتیک ناامن ایران و کمپین فشار حداکثری، زمینه را برای ظهور این ناآرامی ها فراهم ساخت.