کاربرد مدل زمان حرارتی جهت ارزیابی تیمارهای پرایمینگ بر جوانه زنی بذر ارقام برنج (Oryza sativa) در پاسخ به دما

با توجه به کمبود روزافزون آب در جهان، استفاده از روش کاشت هوازی برنج بهعنوان یک روش جایگزین برای کاشت نشائی برنج معرفی شده است. یکی از مشکلات موجود در این روش، جوانه زنی و سبز شدن پایین و غیریکنواخت ناشی از قدرت کم بذرهای برنج است. یکی از راهکارهایی که باعث بهبود سرعت و یکنواختی جوانه زنی در این شرایط می گردد، پرایمینگ بذر است. هدف از این تحقیق، بررسی کارایی تیمارهای پرایمینگ بر جوانه زنی بذرهای ارقام مختلف برنج در شرایط دمایی مختلف با کمک مدل زمان حرارتی بود.

این تحقیق در آزمایشگاه تحقیقات بذر دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در سال 1399 انجام شد. در این آزمایش، جوانه زنی بذرهای سه رقم برنج (ندا، آنام و طلوع) در دماهای مختلف (15، 20، 25، 30 و 35 درجه سلسیوس) با تیمارهای پرایمینگ شامل شاهد، اسموپرایمینگ با نیترات پتاسیم 1 درصد، اسموپرایمینگ با کلرید پتاسیم 2 درصد، اسموپرایمینگ با کلرید کلسیم 4 درصد، اسموپرایمینگ با گلایسین بتائین 10 میلی گرم در لیتر، اسموپرایمینگ با اسید سالیسیلیک 10 میلی گرم در لیتر،  اسموپرایمینگ با اسید آسکوربیک 10 میلی گرم در لیتر و هیدروپرایمینگ،  در دماهای مختلف بررسی شد.

نتایج این تحقیق نشان داد تیمارهای پرایمینگ تاثیر معنی داری بر بهبود درصد جوانه زنی ارقام برنج در دماهای مختلف نداشت. مدل زمان حرارتی بر اساس توزیع دوجمله ای برازش مناسبی به داده های درصد جوانه زنی تجمعی در کلیه تیمارهای پرایمینگ داشت. از بین پارامترهای مدل زمان حرارتی، بیشترین تاثیر تیمارهای پرایمینگ بر کاهش پارامتر حرارتی و به دنبال آن کاهش پارامتر سیگما بود که منجر به افزایش سرعت و یکنواختی جوانه زنی گردید. تیمارهای پرایمینگ تاثیر معنی داری بر دمای پایه نداشت. همچنین واکنش ارقام برنج به تیمارهای پرایمنگ متفاوت بود و در ارقام آنام و ندا پرایمینگ با کلرید کلسیم و در رقم طلوع هیدروپرایمینگ بر پارامترهای این مدل بهویژه زمان حرارتی تا 50 درصد جوانه زنی موثرتر بودند.

به طورکلی تیمارهای پرایمینگ تاثیری بر بهبود دمای پایه ارقام برنج نداشت؛ اما تاثیر معنی داری بر سرعت جوانه زنی و یکنواختی جوانه زنی داشت؛ ازآنجاکه یکی از مشکلات اصلی کاشت برنج هوازی، پایین بودن سرعت و یکنواختی جوانه زنی است، می توان از تیمارهای پرایمینگ مناسب برای هر رقم  برای افزایش سرعت و یکنواختی جوانه زنی و سبز شدن برنج در این سیستم استفاده کرد.