تدوین الگوی فرایندی رشد شغلی دانش آموزان

ژوهش حاضر با هدف تدوین و اعتباریابی الگوی فرایندی رشد شغلی دانش آموزان انجام شد. روش پژوهش، کیفی بود که از دو روش تحلیل مضمون و نظریه زمینه ای استفاده شد. جمعیت مورد مطالعه، شامل دو گروه بودند: 1) اسناد، شامل متون تخصصی (کتب و مقالات) منتشرشده مرتبط با حوزه مشاوره شغلی و مشاوره مدرسه در بازه زمانی 10 سال اخیر (از سال 1390 تا 1400)؛ 2) متخصصان و کارشناسان حوزه مشاوره مدرسه و مشاوره شغلی که شامل دو گروه بودند: الف) اساتید دانشگاه ها و صاحب نظران؛ ب) کارشناسان هسته های مشاوره و مشاوران مدارس. در بخش اسناد مکتوب، با بهره گیری از روش نمونه گیری هدفمند و در نظر داشتن معیارهای ورود، 7 کتاب و 14 مقاله مرتبط در حوزه رشد شغلی دانش آموزان مورد استفاده قرار گرفتند. همچنین با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند ملاکی، 21 نفر (9 متخصص در حوزه مشاوره شغلی و مدرسه و 12 نفر از مشاوران مدارس) جهت شرکت در پژوهش انتخاب شدند. روش های گردآوری داده ها، شامل مطالعات کتابخانه ای و مصاحبه نیمه ساختاریافته بود. متون تخصصی، با روش تحلیل مضمون 6 مرحله ای براون و کلارک؛ و داده های حاصل از مصاحبه، با بهره گیری از روش تحلیل مقایسه مداوم استراوس و کوربین در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و گزینشی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در گام اول مضامین متون تخصصی (227 مقوله فرعی و 32 مقوله اصلی)، و در گام دوم، مضامین مصاحبه با مشارکت کنندگان (227 کد محوری و 439 کد باز)، تحلیل و استخراج شد. در گام سوم، 666 مقوله فرعی و 82 مقوله اصلی حاصل با یکدیگر ادغام و ترکیب شدند. مضامین هسته ای حاصله عبارت بودند از: «تعیین کننده های فردی»؛ «تعیین کننده های محیطی بلافصل»؛ «تعیین کنندگی نظام های کلان ملی و فراملی»؛ «تدارک بسترهای اکتشافی؛ آماده سازی و طراحی زندگی؛ ایفای نقش نظام های خانواده  مدرسه؛ و اقدامات ملی» و «پیامدهای فردی و غیر فردی» که محورهای اصلی الگو، به ترتیب شرایط علی، زمینه ای، مداخله گر، راهبردها و پیامدها) را تشکیل دادند. در نتیجه می توان گفت رشد شغلی، فرایندی است که می بایست از ابتدای دوره دانش آموزی مورد توجه قرار گیرد و به عنوان بخشی از برنامه جامع راهنمایی مدرسه و رشد یکپارچه و همه جانبه قلمداد شود.