کنترل سیلاب سایت پرورش میگوی لشتغان با مدل دو بعدی HEC-RAS

با توسعه کشور و گسترش مناطق مسکونی، ییلاقی، کشاورزی و صنعتی، نزدیک شدن اراضی در مجاورت رودخانه ها اجتناب ناپذیر و حفظ و حراست از رودخانه ها به عنوان سرمایه های طبیعی الزامی است. همچنین، لزوم حفاظت طرح های توسعه در برابر سیلاب امری ضروری است. بر این اساس، هدف اصلی از این پژوهش شناسایی رفتار رودخانه های محدوده سایت پرورش میگوی لشتغان و ارائه راهکارهای فنی جهت ساماندهی و جلوگیری از خطرات سیلاب در آن است.

در این پژوهش، جهت انجام محاسبات هیدرولیکی جریان بر مبنای جریان غیرماندگار از HEC-RAS استفاده شد. بدین صورت که محاسبات با تغییرات دبی جریان سیلاب با دوره های برگشت مختلف انجام شد. به منظور تعیین پهنه سیل به ازای دوره بازگشت 25 ساله، ارتفاع آب به محیط ArcGIS منتقل شد. در محیط ArcGIS، با داشتن سطح آب و با استفاده از الحاقیه HEC-Geo-RAS پهنه سیلاب تعیین شد. در نهایت، جهت ارائه خط بستر طبیعی پیشنهادی، با توجه به پهنه سیلابی با دوره بازگشت 25 ساله و تصاویر ماهواره ای در فواصل زمانی مختلف، پس از تدقیق پهنه سیلاب با عکس ماهواره ای خط بستر پیشنهادی استخراج شد. مقدار حریم فنی به روش DLSRS نیز محاسبه شد. دوره بازگشت سیلاب طراحی بر اساس شرایط اقتصادی، اجتماعی، اقلیمی و غیره حاکم بر آن، 100 سال در نظر گرفته شد. با توجه به هدف طرح، دامنه کاربرد و شرایط فنی و اقتصادی، گزینه دایک خاکی به عنوان گزینه منتخب جهت طرح حفاظت اراضی در مقابل سیلاب، به عنوان گزینه منتخب معرفی شد. سپس، در نرم افزار Civil 3D خط پروژه دایک حفاظتی تعریف شد و سپس با توجه به تراز سطح آب سیلاب 100 ساله طراحی دایک حفاظتی انجام شد.

نتایج و بحث:

با توجه به اطلاعات موجود برای تعیین شرایط مرزی به منظور مدل سازی جریان رودخانه ها و مسیل های منتهی به سایت لشتغان در بالادست هیدروگراف جریان از هیدروگراف های جریان و در پایین دست تراز سطح آب (2.9 متر که 76 درصد طول دوره کمتر از این مقدار است) از مطالعات توجیهی استخراج و استفاده شد. مشاهده شد حداقل ارتفاع موج حدود 0.65 و حداکثر ارتفاع آن 5.7 متر و ارتفاع نرمال آن حدودا 1.6 متر است که در تعیین ارتفاع دایک می تواند موثر باشد. هر شش ساعت موج به مقدار یشینه ارتفاع و کمینه ارتفاع رسید. مقادیر بیشینه تراز سطح آب، بیشینه عمق جریان و بیشینه سرعت جریان در بخش شمالی سایت بیشتر قابل ملاحظه بود. تراز سطح آب از 1.2 تا 35 متر و بیشینه عمق جریان از 0.001 تا 40 متر و بیشینه سرعت جریان از 0.00033 تا 1.8 متر بر ثانیه تغییر کردند.

خروجی مدل شامل مشخصات بیشینه تراز سطح جریان، عمق جریان و بیشینه سرعت جریان در محدوده موردمطالعه بود که با توجه به آن ها مشاهده شد که دایک احداث شده تاثیری بر مناطق مسکونی اطراف ندارد. دایک خاکی در برخی از نقاط با توجه به توپوگرافی موجود مشابه یک مخزن عمل کرده و جریان به پایین دست انتقال نمی یابد و در پشت دایک ذخیره می شود که حجم آن حدودا 3 میلیون مترمکعب برای سیلاب با دوره بازگشت 100 ساله است که می توان با احداث گودال قرضه ای که در مجاورت دایک احداث می شود، بخش قابل توجهی از آن را به پایین دست انتقال داد. در نهایت، ارتفاع دایک، شیب بدنه و پهنای تاج آن محاسبه شد و هزینه آن 72،925،000،000 میلیون ریال برآورد شد.