نقش زغال زیستی در بهبود زنده مانی، رشد و صفات فیزیولوژی نهال های دست کاشت دیم سرو نقره ای، در یک منطقه نیم خشک کوهستانی

زغال زیستی (بیوچار) ماده ای غنی از کربن متخلخل است که به عنوان اصلاح کننده خاک و با توانایی حفظ مواد غذایی و آب و افزایش تحمل به خشکی گیاهان مورد توجه است. هدف پژوهش حاضر، بررسی کاربرد زغال زیستی (با منشا چوب ممرز و دمای پیرولیز 450 درجه سانتی گراد) بر زنده مانی، رشد و صفات فیزیولوژی نهال های سرو نقره ای (Cupressus arizonica Green) در شرایط دیم و آبیاری در یک عرصه جنگلی تخریب یافته کوهستانی (دوآب سوادکوه، شمال ایران) بود.

آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی به مدت پنج ماه در ماه های خشک بهار و تابستان انجام گرفت. ترکیب تیمارها عبارت بود از: 1. خاک شاهد- آبیاری؛ 2. خاک شاهد- دیم؛ 3. خاک تیمارشده با زغال زیستی-آبیاری؛ 4. خاک تیمارشده با زغال زیستی- دیم. برای مشخص شدن اثر معنی داری تیمارها از آنالیز واریانس دوطرفه و برای مقایسه میانگین ها از آزمون تی جفتی استفاده شد.

نتایج نشان داد که صرف نظر از اثر تیمار خاک، نهال های آبیاری شده از زنده مانی بیشتری (90 درصد) در مقایسه با نهال های دیم (56 درصد) برخوردار بودند. درحالی که در شرایط دیم، زنده مانی در تیمار زغال زیستی، 75 درصد و تقریبا دوبرابر خاک شاهد بود. در هر دو حالت دیم و آبیاری، نهال های رشدیافته در خاک تیمارشده با زغال زیستی، نسبت به خاک شاهد بزرگ تر بودند. بدون در نظر گرفتن اثر تیمار خاک، فتوسنتز و تعرق در شرایط دیم کاهش یافت. همانند تیمار آبیاری، تیمار زغال زیستی سبب افزایش صفات تبادلات گازی (20 تا60 درصد) نهال ها نسبت به مقادیر این صفات در خاک شاهد شد. هدایت مزوفیلی، محتوای رطوبت نسبی برگ و رنگدانه های فتوسنتزی در تیمار آبیاری بیشتر از شرایط دیم بود.

برای احیای عرصه های تخریب یافته جنگلی مناطق نیم خشک کوهستانی شمال کشور با نهال سرو نقره ای، می توان توصیه کرد که در سال های اولیه، نهال ها بدون اعمال زغال زیستی و فقط با آبیاری مدیریت شوند، اما در شرایط دیم بهتر است از زغال زیستی استفاده شود.