تحلیل کلام انتقادی ایدئولوژی و قدرت

اصل بنیادی در زبان شناسی انتقادی، که به عنوان مغز تحلیل گفتمان انتقادی در نظر گرفته می شود، نظریه ای است که زبان را به عنوان یک عمل اجتماعی معرفی می کند؛ قوانین و هنجارهایی که بر رفتار زبانی حاکم هستند نه تنها کارکرد، بلکه منشا و معنای اجتماعی عمیقی دارند. از سوی دیگر، تحلیل گفتمان انتقادی زبان را به عنوان بخشی از فرآیند اجتماعی در نظر می گیرد که با ایدئولوژی رابطه ای تنگاتنگ برقرار می کند و به دنبال بازنمایی اثرات اجتماعی ایدئولوژی و به تبع آن قدرت در گفتمان است. زبان برای مشروع سازی، اشاعه، تقویت و طبیعی سازی ایدئولوژی گروه های حاکم به کار می رود و تحلیل گفتمان انتقادی به دنبال رمزگشایی فرآیندها و انگیزه های گفتمان ایدئولوژیک در سطح جامعه می باشد. در این راستا، تحلیل گفتمان انتقادی تلاش می کند تا ابزاری برای شناسایی و آشکارسازی روابط قدرت نامتوازن و نابرابری های اجتماعی فراهم کند که اغلب از طریق زبان و گفتمان در جامعه بازتولید می شوند. این رویکرد، با استفاده از تکنیک های تحلیلی متنوع، به بررسی چگونگی استفاده از زبان برای اعمال و حفظ قدرت، تحکیم ایدئولوژی ها و همچنین، چالش و مقابله با آن ها می پردازد. با وجود این که هدف و اصول تحلیل گفتمان انتقادی مشخص است، رویکردهای متعددی برای تحقق اهداف آن به کار گرفته می شود که مسیرهای تحلیلی متفاوتی را طی می کنند. این تنوع رویکردی به بحث و مناقشه در میان صاحب نظران تحلیل گفتمان دامن زده است. در عین حال، دو رویکرد شناختی (با قرائت های متفاوت) و نقشی در این عرصه رقابت می کنند. بررسی دقیق این رویکردها در قالب حیطه های کاربردی مختلف، نه تنها می تواند درک درستی از کارایی آنها به دست دهد تا بتوان در هر زمینه ای از تحلیل، از سیاست تا بهداشت، انتخاب صحیح رویکردی را انجام داد، بلکه نقاط ضعف و قوت هر کدام را در مواجهه با پدیده های اجتماعی مشخص می کند.