ساز و کارهای بومی مدیریت چرا در مراتع نیمه بیابانی جنوب شرق اصفهان

پاسخ به اینکه تجربه و دانش بومی مرتعداران و عشایر در خصوص مدیریت مراتع، چگونه است و چگونه می توان دانش موجود را در طرح های مرتعداری بکار برد، از مباحث مهم مدیریت مراتع است. در این رابطه، ساز و کارهای بومی مدیریت چرا در مراتع نیمه بیابانی جنوب شرق اصفهان، مورد بررسی قرار گرفت. روش انجام پژوهش، کیفی بود و ضمن انجام مصاحبه های عمیق و جمع آوری اطلاعات، سوالات محوری در خصوص نحوه مدیریت چرا و رفتار چرایی دام ها، تعیین شد. جمع بندی اظهارات مصاحبه شوندگان و منابع کتابخانه ای، نشان داد که رفتار چرایی دام در ماه های مختلف فصل چرا، از لحاظ سرعت حرکت و ساعات حضور گله در مرتع، منابع تغذیه، مقدار علوفه مورد نیاز و مقدار مصرف علوفه، متفاوت است و تحت تاثیر کمیت و کیفیت علوفه ترکیب گیاهی قرار دارد. هدایت گله در طول فصل چرا، با دو سیستم چرای مداوم و تناوبی- استراحتی انجام می شود. انتخاب سیستم چرایی، در ارتباط با درجه رجحان گونه ها، مقدار علوفه قابل برداشت و اهداف مدیریتی قرار می گیرد. در ماه های سرد سال، سیستم چرای مداوم بکار گرفته می شود و با گرم شدن هوا و مساعد شدن شرایط برای رشد مجدد گیاهان، از سیستم چرای تناوبی- استراحتی، استفاده می شود که تعداد قطعات چرا در هر چراگاه، 28 قطعه و تعداد دفعات چرا در هر قطعه، دو بار در سال در نظر گرفته می شود. دوره چرا در هر یک از قطعات، یک روز و دوره استراحت، چهار روز درنظر گرفته می شود. کل مواد غذایی قابل هضم در مساحت 5000 هکتاری محدوده چراگاهی مورد پژوهش، معادل 141157 کیلوگرم و مقدار تقاضای کل مواد غذایی قابل هضم ، 146361 کیلوگرم می باشد. با این شرایط، در ماه های آذر، دی، بهمن و اسفند، به ترتیب 29/5، 28/5، 22/8 و 11/3 درصد کسری علوفه و در دوره رشد گیاهان (ماه های فروردین و اردیبهشت)، 51/6 و 3/6 درصد علوفه مازاد بر نیاز، وجود دارد. در مجموع، سیستم های مذکور که از طریق تجربه و دانش بومی مرتعداری و با هدف برقراری توازن علوفه با نیاز روزانه دام در ماه های مختلف فصل چرا، طراحی و اجرا می گردد؛ با اصول و مبانی دانش مرتعداری نوین، تطابق دارد که در صورت لحاظ نمودن آنها در طرح های مرتعداری، ضمن فراهم نمودن زمینه مشارکت بهره برداران در تهیه و اجرای طرح های مرتعداری، موفقیت بیشتر طرح ها را نیز فراهم خواهد نمود.