مفهوم مریم پرستی در قرآن؛ تحلیلی انتقادی از سنت اسلامی و قرآن پژوهی غربی

در بازتابی که از باورهای مسیحیان پیرامون مریم در لابلای آیات قرآن دیده می شود، مفهوم «مریم پرستی» یکی از مفاهیم چالش برانگیز است که در ضمن آیه 116 مائده و برخی دیگر از آیات به آن اشاره شده است. تاکنون تلاش های متعددی برای شناخت این مفهوم، به ویژه در مورد درک مخاطبان آن صورت گرفته است. در مقاله حاضر می کوشیم به بررسی اقوال مختلف پرداخته و راهی برای برون رفت از چالش تفسیری آن بگشاییم. سوال اصلی در این پژوهش آن است که: مفهوم مریم پرستی چگونه در قرآن بازتاب یافته و  تاکنون توسط مفسران مسلمان و قرآن پژوهان غربی چطور فهمیده شده است؟ آیات قرآنی مرتبط با این تعبیر را چگونه باید خواند تا چالش های موجود در خصوص آن رفع شوند؟ یافته های پژوهش نشان می دهد هردو گروه مفسران مورد بحث به گونه ای متنوع مفهوم فوق را تفسیر کرده اند و مجموع دیدگاه های آنها از مخدوش دانستن آیات قرآن تا رویکردهای زبانی و تاریخی در نوسان است. در این بین، با تفحص در سیاق آیات قرآن و برخی مستندات برجای مانده از دوره باستان متاخر، همچنین توجه به پاره ای معایب رویکرد تاریخی، به نظر می رسد خوانش این باور مبتنی بر زبان و خلاقیت بلاغی قرآن بیشتر موجه و منطقی باشد.