بررسی و تحلیل معناشناسانه «تاویل و ظاهرگرایی» با تاکید بر منابع عالمان سلفیه

مسئله تاویل و ظاهرگرایی از چالش برانگیزترین مباحثی است که همواره بین اربابان مکاتب فکری در حوزه علوم اسلامی مورد تضارب آرا قرار گرفته است و صاحبان اندیشه در این حوزه را بر آن داشته است تا به مخالفان خود اشکال های جدی وارد کنند. همه این چالش چالش ها ریشه در این دارد که در کاربردهای واژه تاویل در قرآن و غیر قرآن از حیث ترادف، تباین، قرابت و تباعد یا همسانی در معنا، چه رابطه ای برقرار است؟ به یقین بدون پرداختن به جواب این پرسش، تحلیل درستی از وجاهت و مکانت تاویل صورت نخواهد گرفت که نتیجه آن تاکنون انشقاق و انفکاک بین مذاهب کلامی و مکاتب فکری بوده است. بنابراین در این نوشتار به روش تحلیلی - توصیفی، مولف بر آن است تا با جانمایی درست مسئله تاویل در بستر علوم مرتبط و تبیین شبکه معنایی واژه تاویل در برابر همسانان خود و تبیین وجه تمایز تاویل با غیر تاویل به این مهم بپردازد. درنتیجه مشخص شد تاویل، گونه ای از تفسیر است و مراد از آن معنای عامی است که از سیاق و فحوای کلام فهمیده می شود و فحوا نیز همان مدلول التزامی کلام است که لفظ به دلالت مطابقی دلالت بر آن ندارد؛ ولی چون لازم مفاد جمله است، بر آن دلالت می کند. با این تفسیر باید گفت به فحوای کلام نیز واژه تاویل اطلاق می گردد.