بررسی اضطراب تاثیرپذیری سعدالدین وراوینی در پیرامتن دیباچه و خاتمه مرزبان نامه بر اساس نظریه اضطراب تاثیر هارولد بلوم

 براساس نظریه اضطراب تاثیرپذیری هارولد بلوم، میان شاعران متاخر با شاعران گذشته، به دلیل دیرآمدگی شاعر متاخر، همواره رابطه دیالکتیکی ستیزه جویانه ای بر محور قدرت تاثیر شاعرانه استوار است و شاعر متاخر با بدخوانی خلاقانه آثار ادبی گذشتگان به عنوان مکانیزم دفاعی خودآگاه یا ناخودآگاه، درجستجوی راهی برای رهایی از این اضطراب تاثیر و دستیابی به هویتی مستقل و آفرینش سبکی جدید است. این نظریه علاوه بر شعر، دیگر متون خلاقانه را نیز دربر میگیرد.
این پژوهش تلاش میکند تا با بررسی تحلیلی ساختار و محتوای دو پیرامتن دیباچه و خاتمه کتاب مرزبان نامه بر اساس نظریه اضطراب تاثیرپذیری هارولد بلوم به این پرسش پاسخ دهد که باتوجه به شهرت کلیله و دمنه در زمان نگارش مرزبان نامه و متاخر بودن مرزبان نامه نسبت به آن، سعدالدین وراوینی چگونه از دیباچه و خاتمه کتاب برای رهایی از اضطراب تاثیر حاصل از اقتدار نصرالله منشی و جباریت کلیله و دمنه بر گستره متون نثر ادبی، استفاده میکند؟

 پژوهش پیش رو، مطالعه ای نظری است که به شیوه پژوهش کتابخانه ای انجام شده است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است.

 یافته های پژوهش نشان میدهد که شباهت های ساختاری و سبک داستان در داستان و تمثیلی بودن مرزبان نامه و کلیله و دمنه، تقدم زمانی کلیله و دمنه و محبوبیت و شهرت آن در زمان نگارش مرزبان نامه سبب شده است تا وراوینی به دلیل اضطراب تاثیرپذیری از کلیله و دمنه، علاوه بر بدخوانی خلاقانه یعنی هنرورزی های خلاقانه محتوایی و زبانی در ترجمه متن، در دو پیرامتن دیباچه و خاتمه کتاب نیز فرصت را مغتنم شمرد و درباره ابداع و اختراع بودن کتاب و عدم استفاده از فکر و اندیشه سخنوران برجسته متقدم و معاصر خود داد سخن دهد و در نهایت مرزبان نامه را بر کلیله و دمنه و به صورت نامحسوس خود را بر نصرالله منشی برتر بداند.

 از این رو، وراوینی در دیباچه و خاتمه مرزبان نامه، از طریق انتساب خود به طبقه فضلا و صاحبان هنر، اظهار فضل به دلیل احاطه بر شاهکارهای نثر فارسی متقدم بر مرزبان نامه، تاکید بر گزیده گویی، عبارت پروری و سخن آرایی در مرزبان نامه و تاکید چندباره بر عدم تقلید و استفاده از فکر و معانی دیگر صاحبان سخن، مرزبان نامه را دارای سبکی منفرد و کم نظیر میداند. او با زیرکی و درایت ابتدا کلیله و دمنه را از دیگر آثار نثر متقدم برتر میداند اما در نهایت با خرده گرفتن بر کلیله و دمنه به دلیل جهان شمولی و عام بودن مخاطب آن، مرزبان نامه را بر کلیله و دمنه و همه متون متقدم برتر میداند و از این طریق در جستجوی جایگاهی ویژه برای خود و کتابش، رهایی از دلهره تاثیرپذیری و بیرون آمدن از زیر سایه اقتدار آنها است.