معرفی نسخه خطی مناظره لیل و نهار اثر معدانی اصفهانی

مناظره «اللیل و النهار» نوشته علی بن فتح الله معدانی اصفهانی است که به صورت مناظره ای منثور در قرن نهم هجری نگاشته شده است. معدانی از نویسندگان و کاتبان قرن نهم هجری در اصفهان است. کتاب «مناظره اللیل و النهار» یکی از مهم ترین آثار در زمینه مناظره های منثور است. از این رو نگارنده به دلیل اهمیت موضوع و راهگشا بودن آن در سیر تحول مناظره نویسی منثور به معرفی نسخه پرداخت. تنها نسخه خطی این اثر ارزشمند در موزه کتابخانه دانشگاه استانبول در ترکیه نگهداری می شود. گردآوری اطلاعات در این مقاله به روش کتابخانه ای و نگارش آن به شیوه توصیفی تحلیلی انجام گرفته است. پژوهش حاضر این مناظره را در سه سطح فکری، ادبی و زبانی مورد بررسی قرار داد. از میان نتایج به دست آمده، چند ویژگی شایان یادآوری است: کاربرد نثر مسجع- توجه گسترده به کاربرد اشعار فارسی و آیات و احادیث- استفاده گسترده از آرایه های تشبیه، استعاره و کنایه- جابه جایی عناصر جمله و جمله های توصیفی به صورت مکرر- همچنین سجع، تکرار و جناس، جملات و ترکیب های عربی پرتکرار، از ویژگی های برجسته سبکی اثر است. اگرچه معدانی اصفهانی مناظره لیل و نهار را مطابق با سبک نثر عصر تیموری به نثر مسجع نگاشته است اما در رفتار زبانی مولف، نوآوری هایی وجود دارد که سبک فردی او را شاخص می سازد. با این حال، از حیث موضوع مناظره و نتیجه اخلاقی آن نوآوری قابل توجهی نسبت به سایر مناظره ها ندارد.