رفع برخی از دشواری های شعر خاقانی در چارچوب پدیده تداخل زبانی

شعر خاقانی پر از تصاویر، تعابیر و مفاهیم مختلفی است که کمتر در شعر فارسی نمونه دارد و همین موجب دشواری و دیریابی اشعار او شده است. تا امروز پژوهش های ارزنده ای در شرح و شناخت زوایای اشعار دیریاب این شاعر بلندآوازه صورت گرفته، اما هنوز بسیاری از اصطلاحات و تعابیر شعر او به صورت دقیق فهم نشده است. فرضیه مقاله حاضر این است که یکی از دلایل دشواری شعر خاقانی، «تداخل زبانی» است. مفهوم تداخل زبانی به عنوان یکی از نتایج دوزبانگی به تاثیر (ناخودآگاه) زبان مادری گوینده در زبان دوم اشاره دارد. این مفهوم، حضور باورهای بومی و ویژگی های فرهنگی در گفتار و نوشتار گوینده را نیز شامل می شود. بنای فرضیه گفته شده بر واژه ها، جمله ها، تعابیر و اصطلاحاتی در شعر خاقانی است که در نظر گرفتن برابر ترکی آنها می تواند گره از شعر او بگشاید. خاقانی شاعری آذربایجانی است که به زبان فارسی شعر گفته است. درباره زبان مردم آذربایجان در قرن ششم و پیش از آن، بحث های فراوانی صورت گرفته است. آنچه نویسندگان این مقاله در نظر دارند، فارغ از این بحث ها، فقط پژوهش در متن مکتوب خاقانی و گره گشایی از دشواری های آن است که به نظر می رسد در مواردی، عامل آن، تداخل زبانی باشد.