جهان (های) ممکن در زبان سعدی

ما در این جهان از چیزهایی می گوییم که هستند یا بوده اند مانند کهکشان، اقیانوس، کریم خان و با خود می گوییم چیزهایی که می شناسیم لیکن در اطراف مان نیستند یا نبوده اند چه می شود. مانند رستم، سوپرمن، کوه قاف و نیز باورهایی که روزگاری درست (صادق) پنداشته می شده مانند خشم خدایان و گردش زمین به گرد خورشید و امروز نادرست (کاذب) است. از جهان مثل افلاطون تا کنون که بیست و شش سده می گذرد انسان اندیشمند همواره درگیر جهان (های) ممکن بوده و هست. شکل امروزی جهان ممکن بسته به آرای لایپ نیتس فیلسوف آلمانی و سول کریپکی فیلسوف آمریکایی است که می-گویند می توان از راه جهان واقع پیرامونی، جهان ممکنی پدید آورد که درون مایه اش گریز از جهان واقع باشد. آن چه در قرن هفده ام با رویکردی جدید از سوی لایب نیتس مطرح شد و مورد توجه فلاسفه پس از او چون سول کریپکی و دیگران قرارگرفته است اندک اندک به صورت نظریه ای بینارشته ای در علوم مختلف در آمد. این مقاله بر مبنای آرای فلسفی و زبانی یادشده می کوشد با تحلیل متن و کاوش جهان واقع اندیشه ی سعدی در بوستان و گلستان به جهان (های) ممکن نهفته در فرا متن راه جوید. جهان (های) ممکنی که به باور رساندن و هدایت جامعه به آن هدف و آرمان خردگرایان و اندیشه ورزان و حکیمان در مسیر تاریخ بوده و هست. این پژوهش حاصل تحقیق بر جهان ممکن در زبان سعدی در دو اثر او گلستان و بوستان است که با روش توصیفی تحلیلی و مطالعه ی کتابخانه ای در این فرآیند پیکربندی شده است.