تاثیر شیب دامنه و شدت های مختلف بارندگی با شبیه ساز باران بر رواناب و هدررفت خاک یک سال پس از آتش سوزی جنگل (جنگل شنرود گیلان)

آتش سوزی جنگل از مهم ترین مشکلات محیط زیستی و اغلب محرکی مهم در تولید رواناب و فرسایش خاک در جنگل است. این پژوهش با هدف بررسی اثر متقابل شیب دامنه و شدت های مختلف بارندگی در تولید رواناب و هدررفت خاک از جنگل سوخته با استفاده از شبیه ساز باران انجام گرفت.

این پژوهش در سری چهار باباکوه از حوزه 25 جنگلداری شنرود شهرستان سیاهکل استان گیلان انجام گرفت. در سال 1399 حدود هشت هکتار از عرصه جنگلی این حوزه دچار آتش سوزی از نوع به نسبت شدید شد. اقلیم منطقه نیمه مرطوب و معتدل و حداقل و حداکثر رطوبت نسبی 70 و 90 درصد است. ارتفاع منطقه از سطح دریا 350 متر، جهت عمومی دامنه جنوب غربی، بارندگی سالیانه 1465 میلی متر، رطوبت اولیه خاک 46/16 درصد و بافت خاک شنی لومی است. بررسی مولفه های حجم رواناب، ضریب رواناب، هدررفت خاک و غلظت رسوب با دو تیمار، شیب دامنه در دو سطح 15 و 30 درصد و شدت بارندگی در سه سطح 16/8، 16/7، 13/4 میلی متر بر دقیقه در مدت 26/6 دقیقه با سه تکرار در 18 پلات به ابعاد (25 × 25 سانتی متر) با استفاده از شبیه ساز باران نوع کامفورست انجام گرفت. تجزیه واریانس پارامترهای اندازه گیری شده به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی و مقایسه میانگین اثرهای متقابل تیمارها با روش دانکن در سطح اطمینان 95 درصد انجام گرفت.

نتایج تجزیه واریانس حاکی از معنی داری اثر متقابل تیمارهای شیب و شدت بارندگی بر مولفه های بررسی شده است (p≤0/05). بیشترین حجم رواناب در تیمار با شدت بارندگی 16/8 میلی متر بر دقیقه در شیب 30 درصد به مقدار 33/2418 میلی لیتر با ضریب رواناب 53/81 درصد و کمترین آن در تیمار شدت بارندگی 13/4 میلی متر بر دقیقه در شیب 15 درصد به مقدار 846 میلی لیتر ثبت شد. نتایج هدررفت خاک نشان داد که بیشترین مقدار هدررفت خاک مربوط به شدت بارندگی 16/8 میلی متر بر دقیقه در شیب 15 درصد به مقدار 06/11 گرم و کمترین هدررفت خاک در شدت بارندگی 13/4 میلی متر بر دقیقه و شیب 30 درصد به مقدار 79/1 گرم. بیشترین مقدار غلظت رسوب در شیب 15 درصد و شدت 13/4 میلی متر بر دقیقه ثبت شد.

این پژوهش نشان داد که مجموع میانگین حجم رواناب یک سال پس از آتش سوزی در این منطقه با افزایش شیب دامنه از 15 به 30 درصد 61/17 درصد افزایش داشت. همچنین در شدت بارندگی 16/8 میلی متر بر دقیقه، به عنوان شدت بیشینه در این تحقیق، حجم رواناب از شیب 15 به 30 درصد 6/33 درصد افزایش داشت و نتایج بررسی هدررفت خاک نیز نشان داد که به طور میانگین 9/61 درصد افزایش در شیب 15 نسبت به 30 درصد داشت. این افزایش در تیمار شدت بارندگی 16/8 میلی متر بر دقیقه 76 درصد ثبت شد. لذا نتایج حاکی از آن است که شیب و شدت بارندگی از عوامل موثر در چرخه هیدرولوژی و فرسایش در منطقه جنگلی در دامنه زمانی یک سال پس از آتش سوزی است.