عوامل اثرگذار بر آلودگی با لحاظ پیچیدگی اقتصادی و ارتباط متقابل ریسک اقتصادی و سرمایه گذاری

مطابق آمار بانک جهانی میزان انتشار دی اکسیدکربن در ایران، طی سی سال اخیر رشد 65/210 درصدی داشته است. در چنین شرایطی باید این وضعیت نامطلوب را در راستای استانداردهای محیط زیستی تغییر داده که طبعا شناسایی عوامل مهم اثرگذار بر آلودگی ضرورت می یابد. هدف اصلی این تحقیق بررسی عواملی است که مطابق پیشینه به نظر می رسند، بر آلودگی تاثیرگذار باشند. با بهبود پیچیدگی اقتصادی، دانش بالاتر و پیشرفت فناوری می تواند منجر به فعالیت های با آلایندگی کمتر شود. کاهش ریسک اقتصادی و به تبع آن افزایش سرمایه گذاری درصورتی که به دنبال آن کارا مورد استفاده قرار دادن نهاده ها و استفاده از فناوری محیط زیستی رخ دهد، می تواند با غلبه بر اثر مقیاس آلودگی را کاهش دهد. قیمت های بیشتر انرژی، فناوری های انرژی اندوز و قیمت های پایین انرژی، فناوری هایی با سهم بیشتر نهاده انرژی را بر بنگاه ها تحمیل نموده که این بر محیط زیست اثرگذار است. تاثیر گسترش تجارت بر آلودگی، به برآیند اثرهای مقیاس، ترکیب و فنی بستگی دارد. ICT می تواند کارایی مصرف انرژی را با حرکت اقتصاد به سمت ساختار دانش بنیان، از طریق جانشینی اطلاعات به جای انرژی تغییر داده و از این طریق بر آلودگی اثرگذار باشد. تراکم شهری می تواند با ایجاد صرفه مقیاس برای زیرساخت های عمومی شهری مصرف انرژی را کاهش داده، در حالی که عدم وجود زیرساخت های مناسب شهری تاثیر عکس دارد. این که FDI  موجب افزایش مزیت نسبی در کدامین بخش تولیدی باشد، بر آلودگی اثرگذار است. همچنین فناوری پیشرفته ای که همراه با FDI وارد می شود، بر محیط زیست اثرگذار است.

متغیرهای توضیحی مدل پیچیدگی اقتصادی، ارتباط متقابل ریسک اقتصادی و سرمایه گذاری، ارتباط متقابل قیمت انرژی و شدت انرژی، آزادسازی تجاری، کاربران اینترنت، سرمایه سرانه، سرمایه گذاری مستقیم خارجی و نرخ شهرنشینی و متغیر وابسته انتشار دی اکسیدکربن می باشد. اطلاعات متغیرها از بانک جهانی، وب سایت دانشگاه ام آی تی و بانک اطلاعاتی راهنمای بین المللی ریسک کشوری (ICRG) و ترازنامه انرژی به دست آمده است. دوره مورد بررسی طی سال های 2022-2000 بوده و در برآورد از روش ARDL و نرم افزار EViews 9 استفاده شده است.

با افزایش متغیرهای پیچیدگی اقتصادی، ارتباط متقابل قیمت انرژی - شدت انرژی، کاربران اینترنت و سرمایه گذاری مستقیم خارجی میزان انتشار دی اکسیدکربن در هر دو بازه زمانی کوتاه مدت و بلند مدت کاهش می یابد. متغیرهای اثرات متقابل ریسک اقتصادی - سرمایه گذاری و سرمایه سرانه بر آلودگی تاثیر معنی داری در هر دو بازه زمانی ایجاد نکرده است. آزادسازی تجاری و شهرنشینی تاثیر منفی معنی داری بر کیفیت محیط زیست در کوتاه مدت و بلندمدت ایجاد نموده است.

بحث:

 بهبود پیچیدگی اقتصادی، غلبه اثر فنی و ساختاری بر اثر مقیاس را به همراه داشته و آلودگی را کاهش داده است. افزایش سرمایه گذاری در کشور توام با کاهش ریسک اقتصادی هنوز به حدی نرسیده که بتواند از کانال رشد اقتصادی آلودگی را کاهش دهد. با افزایش قیمت انرژی انگیزه ها در جهت افزایش کارایی انرژی قرار گرفته که درنتیجه آن آلودگی کاهش می یابد. در اثر افزایش صادرات ناشی از آزادسازی تجاری، استفاده از منابع و انرژی به صورت نامناسب بوده و در این راستا از قوانین و استانداردهای محیط زیستی نیز چشم پوشی شده است. گسترش شهرنشینی با گسترش فعالیت های اقتصادی آلودگی را افزایش داده و در این راستا نتوانسته برای زیرساخت های عمومی شهری از طریق ایجاد صرفه های مقیاس کاهش شدت انرژی و آلودگی را به همراه داشته باشد. سرمایه گذاری مستقیم خارجی با امکان بهبود کارایی انرژی از طریق سرریز تکنولوژی از بنگاه های خارجی به بنگاه های داخلی آلودگی را کاهش می دهد.