تاثیر اسیدهیومیک و سرکه چوب بر ویژگی های بیوشیمیایی و ترکیبات عمده اسانس نعناع فلفلی (Mentha piperita L.) در شرایط تنش خشکی

نعناع فلفلی یکی از گیاهان باارزش در صنعت داروسازی است. کمبود آب یکی از مهم‏ترین محدویت‏های تولید این گیاه در ایران می‏باشد. کاربرد مواد آلی مانند اسیدهیومیک و سرکه چوب با کاهش اثرات تنش خشکی می‏تواند به تولید گیاهان دارویی کمک کند. این پژوهش با هدف بررسی اثر محلول پاشی اسیدهیومیک و سرکه چوب بر صفات گیاهی و ترکیبات اصلی اسانس نعناع فلفلی در شرایط تنش خشکی اجرا شد. آزمایش مزرعه‏ای به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس در سال 1398اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل رژیم کم آبیاری در سه سطح (آبیاری تا حد ظرفیت مزرعه و به ترتیب بعد از تخلیه 25 (بدون تنش)، 40 (تنش متوسط خشکی) و 55 (تنش شدید خشکی) درصد آب قابل استفاده در منطقه ریشه) به عنوان عامل اصلی و محلول‏پاشی در هفت سطح (اسیدهیومیک (یک، دو و سه درصد)، سرکه چوب (پنج، 10 و 15 درصد) و عدم محلول‏پاشی (شاهد)) به عنوان عامل فرعی بود. نتایج نشان داد که برهمکنش تیمارهای محلول‏پاشی و آبیاری اثر معنی داری روی صفات ارتفاع بوته، وزن خشک گیاه، محتوای کلروفیل، فلاونوئیدها، فنل کل، درصد و عملکرد اسانس و ترکیبات تشکیل دهنده اسانس داشت. بیشترین وزن خشک گیاه با محلول‏پاشی دو و سه درصد اسیدهیومیک در شرایط آبیاری مطلوب به ترتیب با 3204 و 3259 کیلوگرم در هکتار به دست آمد و تنش خشکی متوسط و شدید نیز به ترتیب باعث کاهش 34/15 و 42/27 درصد وزن خشک گیاه نسبت به شاهد (بدون تنش) شد. تنش خشکی تاثیر منفی روی عملکرد اسانس داشت؛ به طوری که با افزایش شدت تنش، مقدار آن کاهش یافت و در تنش خشکی متوسط و شدید، به ترتیب، کاهش 3/9 و 2/40 درصدی در عملکرد اسانس مشاهده شد. افزایش غلظت اسیدهیومیک از صفر به سه درصد باعث افزایش 4/10 درصدی محتوای کلروفیل شد. میزان فلاونوئیدها در تیمارهای یک، دو و سه درصد اسیدهیومیک به ترتیب 6/14، 5/22 و 1/33 درصد افزایش یافت و این افزایش در تیمارهای پنج، 10 و 15 درصد سرکه چوب به ترتیب 3/14، 7/34 و 1/37 درصد بود. با افزایش غلظت اسیدهیومیک از صفر به سه درصد، محتوی اسانس بوته های نعناع فلفلی6/68 درصد افزایش یافت؛ در حالی که با افزایش غلظت سرکه چوب از صفر به 15 درصد، میزان اسانس 7/90 درصد افزایش داشت. بیشترین مقدار منتول (04/61 درصد) در تیمار 10 درصد سرکه چوب و در شرایط بدون تنش خشکی به دست آمد و با تیمار دو درصد اسیدهیومیک در شرایط تنش خشکی متوسط (1/60 درصد) در یک گروه آماری قرار گرفت. نتایج نشان داد که با محلول پاشی اسیدهیومیک و سرکه چوب، محتوای منتول اسانس نسبت به عدم استفاده از آنها به ترتیب 88/21 و 84/17 درصد افزایش داشت. با توجه به محدویت آب و نتایج این پژوهش، به منظور افزایش کیفیت اسانس و عملکرد اسانس استفاده از محلول پاشی سه درصد اسیدهیومیک در شرایط آبیاری مطلوب و تنش خشکی متوسط، و کاربرد 15 درصد سرکه چوب در شرایط تنش خشکی شدید پیشنهاد می شود.