تعیین مناطق مستعد رویش گونه ریواس (Rhume ribes L.) در استان خراسان رضوی با استفاده از مدل های ماشین بردار

در سال های اخیر با توسعه فناوری های رایانه ای، سیستم های دورسنجی، نرم افزارها و مدل های مختلف پیش بینی آشیان بوم شناختی گونه های مختلف گیاهی و جانوری فراهم آمده است. هدف از این پژوهش، شناسایی مهم ترین عوامل محیطی موثر بر پراکنش و تعیین گستره رشد گونه ریواس با قابلیت بهره برداری در استان خراسان رضوی است. برای این منظور 68 متغیر محیطی شامل خصوصیات خاک (45 مورد)، عوامل توپوگرافی (چهار مورد) و عوامل اقلیمی (19 مورد) به عنوان متغیرهای پیش بینی ابتدا مورد تحلیل همبستگی قرار گرفته و متغیرهای دارای همبستگی زیاد (بالای 80 درصد) حذف شدند. با توجه به وسعت زیاد خراسان رضوی نمونه برداری نقاط حضور، طی دوره زمانی 1401-1400 انجام شد که در مجموع 232 نقطه حضور از هشت منطقه با استفاده از سامانه موقعیت یاب جهانی (GPS) به عنوان نقاط حضور ثبت شد. سپس کلیه داده های محیطی و نقاط حضور در نرم افزار R با استفاده از مدل های پکیج بایومد 2 (Maximum Entropy، GLM، FDA، GBM، GAM،CAT،ANN، SRE، MARS، RF) برای تعیین روابط بین پوشش گیاهی و عوامل محیطی در زمان حال پیش بینی شد. ارزیابی صحت مدل ها با استفاده از مقادیر شاخص های KAPPA، TSS و ROC بررسی و تحلیل شدند. نتایج نشان داد براساس شاخص های ارزیابی در زمان حال، مدل جنگل تصادفی (RF) با صحت 5/95 درصد به عنوان بهترین مدل مشخص شد. هم چنین، اهمیت نسبی در مدل برگزیده و متغیرهایی که بیش ترین تاثیر را داشته اند شامل: مدل رقومی ارتفاع (DEM)، میانگین دامنه دمای روزانه (BIO 2)، جمع بارش سالانه (BIO 12)، میانگین دمای پرباران ترین سه ماه متوالی سال (BIO 8) و میزان شن در عمق 30-15 سانتی متر از سطح خاک (Sand 15-30) هستند که نشان دهنده تاثیر زیاد عوامل اقلیمی بر پراکنش این گونه است و در مرحله بعد ارتفاع از سطح دریا و عوامل خاک شناسی بیش ترین تاثیر را دارند. بیش ترین تراکم گونه ریواس شامل شهرستان های باخرز، تربت جام، تایباد، زاوه، خواف و رشتخوار به صورت نواری در مرز آن ها و در غرب استان در مرز شهرستان های کوه سرخ و نیشابور و در شمال استان در مرز شهرستان های بینالود و زبرخان و مشهد و در جنوب استان در شهرستان گناباد به صورت محدود گسترش داشته است. از نتایج حاصل از این پژوهش می توان برای اصلاح، حفاظت، بهره برداری اقتصادی و گسترش رویشگاه گونه ریواس استفاده نمود.