تاویل در اندیشه قرآنی سید مرتضی، چیستی، مبانی و نمونه ها

واژه «تاویل» یکی از واژگان کلیدی است که در ادبیات قرآنی اهمیت به سزایی داشته و جایگاه ویژه ای در حوزه های معرفت دینی پیدا کرده است. به منظور مطالعه و فهم صحیح قرآن کریم، مطالعه و تحقیق در مورد این واژه امری ضروری است. گستره دانش سید مرتضی علم الهدی و ارزشمندی آثار وی سبب شده تا پژوهشگران بسیاری دیدگاه ها و آثار بر جای مانده از او را موضوع پژوهش های علمی خویش قرار دهند. این نوشتار نیز با هدف بررسی تاویل در اندیشه قرآنی سیدمرتضی و با روش توصیفی - تحلیلی سامان یافته است. رهیافت پژوهش این که سیدمرتضی، تاویل را در حوزه تفسیر معرفی کرده است و مراد از تاویل در نزد وی معنایی عام است که تفسیر را هم در برمی گیرد. وی هم در مورد آیات متشابه و هم در مورد آیات محکم از لفظ تاویل استفاده کرده است. از نظر او میان اعتبار تاویل (اثبات وجوه قابل محتمل) و درستی تاویل تفاوت وجود دارد. تفسیر او منطبق برقواعد علمی و عقلی است و از قرآن درک عالمانه دارد. اعتقاد به وحیانیت الفاظ قرآن، اعتقاد به فهم پذیری قرآن، حقیقت انگاری در الفاظ و تعابیر قرآن و کشف معانی معقول و قابل انتساب به خداوند در آیات متشابه، از جمله مبانی سیدمرتضی است. مطالعه اندیشه قرآنی وی، افزون بر آشنایی با تلاش های تفسیری و بهره مندی از تجارب و مهارت های فنی او در تفسیر قرآن، می تواند ضمن کمک به معرفی روشی جامع برای تفسیر آیات متشابه و مشکل، مفسر را در تفسیر این گونه آیات یاری نموده و الگوی جامعی به او بدهد.