واکاوی اثرپذیری ادبیات کهن فارسی از آموزه های قرآنی؛ مطالعه موردی بینامتنیت قابوسنامه و قرآن

امتزاج فرهنگ قرآن محور اسلامی و فرهنگ حکمت بنیان ایرانی در متون کهن ادب فارسی رخدادی مبارک و تردیدناپذیر در گستره ی فرهنگ ایرانی اسلامی است. با این وجود برخی با دامن زدن بر منابع ایرانی پیش از اسلام، سعی در مدیریت یک جانبه ی مصادر تاثیرگذار بر ادب فارسی و شبهه ی بیگانگی میراث ادبی از قرآن کریم را دارند. در این میان بسیاری از ادیبان پارسی زبان در جهت تبیین اندیشه های خود و آفرینش های هنری از عناصر قرآنی سود جسته اند. قابوسنامه نیز از این مهم غفلت ننموده و عنصرالمعالی با بهره گیری هدفمند از معجزه ی خاتم، عنصر تعلیم را به شیوایی و رسایی کم نظیر به نمایش گذارده است. بررسی پیشنیه ی جایگاه دین در قلمرو اندرزنامه حاکم و حکیم آل زیار، پژوهشی گسترده را طلب می کند. پژوهه کتابخانه ای فرارو با آگاهی از گستره ی بینامتنی قابوسنامه و قرآن کریم، با توصیف و تحلیل ابواب چهل و چهارگانه این نصیحت نامه، تاثیرپذیری قابوسنامه از مضامین قرآنی را براساس الگوی ژولیا کریستوا به عنوان بنیان گذار نظریه بینامتنیت نوین کاویده است. یافته های تحقیق بیان گر آن است که قابوسنامه افزون بر تاثیرپذیری از گنجینه حکمت ایرانیان و منابعی همچون اندرزهای آذرباد مارسپندان، پندنامه انوشیروان و اشعار بوشکور بلخی، به صورت وسیعی از منظومه معرفت اسلامی با محوریت کلام وحی نیز بهره مند شده است. استفاده ای که گاه به صورت عیان و آشکار بوده و نشان آیات قرآن را به همراه داشته و گاه نیازمند خوانش دقیق و تامل در بازیابی، شناخت و دریافت این آبشخور است.