بررسی و نقد دیدگاه جان برتون در دشواری‏های نحوی قرآن

پاره‏ای از آیات قرآن به دلیل پیچیدگی‏های ادبی و معنایی همواره محل تامل اندیشمندان اسلامی بوده‏اند و نظراتی متعدد را نسبت به آن ارائه کرده‏اند. گوناگونی دیدگاه ایشان درباره دشواری‏های دستوری برخی از واژگان قرآن بستری را فراهم کرده است تا تعدادی از پژوهش‏های پژوهشگران غربی که در سده‏های گذشته در رابطه با قرآن و زبان قرآن پدید آمده‏اند بر آن دشواری‏ها تمرکز یابند. جان برتون از جمله مستشرقان قرآن‏پژوهی است که با تدوین مقاله‏ای با عنوان «اشتباهات نحوی قرآن» در مواجهه با برخی از واژگان دشوار متن قرآن آن‏ها را از اشتباهات زبانی پیامبر برمی‏شمارد. وی استناد به اخباری که بر اساس آن‏ها دشواری‏های نحوی برخی از آیات قرآن از جمله آیات 177 سوره بقره، 162 سوره نساء، 69 سوره مائده و 64 سوره طه ناشی از خطای کاتبان وحی برشمرده شده‏اند را رد کرده است و این به اصطلاح خطاهای زبانی را به صادرکننده آیات یعنی شخص پیامبر اکرم (ص) منتسب می‏داند. این نوشتار بر آن است تا با روش توصیفی - تحلیلی رویکرد جان برتون را هم از نظر محتوا و هم از نظر ساختار بررسی و در نهایت یادآور کند که دیدگاه او از عدم توجه به تاریخ تدوین دانش‏های زبانی پس از تدوین مصحف و بی‏توجهی به مصدر قرائت‏ها و آرای نحویان شکل گرفته است.