فراتحلیل اثر مقادیر مختلف کودهای دامی، شیمیایی (نیتروژن) و زیستی بر برخی صفات کمی و کیفی آویشن باغی (Thymus vulgaris L.)

این مسئله که چگونه می توان مطالعات پژوهشی مستقل از یکدیگر را گرد هم آورد و تفسیر کرد، یک سوال اساسی و مهم در همه علوم است. استفاده از تکنیک فراتحلیل به پژوهشگران این امکان را می دهد که در مقایسه با یک مطالعه و یا مداخله واحد یا منفرد به شناختی بیشتر از پدیده های مورد نظر برسند. جنس آویشن (Thymus) از خانواده نعناعیان (Lamiaceae) دارای بیش از 215 گونه در جهان است که 18 گونه آن در ایران شناسایی شده است. آویشن باغی (Thymus vulgaris L.) گیاهی چند ساله، بوته ای، پوششی، نیمه همیشه سبز و بومی منطقه اروپا و مدیترانه بوده و از قدرت سازگاری محیطی گسترده ای برخوردار است. در سال های گذشته، مطالعات زیادی روی گیاه آویشن صورت گرفته است که گاه نتایج متناقضی نیز داشته اند. بدین منظور مقاله ها، گزارش های پژوهشی و پایان نامه های دانشجویی با استفاده از واژه های کلیدی مرتبط با صفات مهم کمی و کیفی آویشن مرور شد. پس از کنترل کیفی، از میان 250 مقاله، تعداد 60 مقاله فارسی و 28 مقاله انگلیسی انتخاب گردید و در نهایت، 15 مقاله با 53 اندازه اثر برای مقادیر مختلف کود های گاوی و 49 اندازه اثر برای کودهای شیمیایی و زیستی بر صفات، وزن خشک، درصد اسانس و عملکرد روغن ثبت و مورد تجزیه فراتحلیل قرارگرفت. نتایج فراتحلیل نشان می دهد که مطالعات اثر 30 تن کود گاوی در هکتار با اندازه اثر (502/0 =g) برای وزن خشک و (482/0 =g) برای عملکرد روغن افزایشی و مثبت بودند و با اطمینان 99 درصد (01/0≥P) برای صفات ذکرشده معنی دار شدند. این مطالعات براساس شاخصI2 برای وزن خشک (48/79 =I2) و برای عملکرد روغن (79/86 =I2) ناهمگن بودند و پس از رسم نمودار قیفی و انجام آزمون بگ و مازومدار، تقارن و عدم خطای انتشار آن ها مشاهده گردید. و نتایج به دست آمده قابل توصیه می باشد. مطالعات اثر کود شیمیایی (نیتروژن) فقط بر افزایش عملکرد وزن خشک با اندازه اثر (614/0=g) افزایشی، مثبت و معنی دار شده است (01/0≥P). این مطالعات براساس شاخصI2 برای وزن خشک (79/93 =I2) ناهمگن بودند و پس از رسم نمودار قیفی و انجام آزمون بگ و مازومدار، تقارن و عدم خطای انتشار آن ها مشاهده گردید و نتایج به دست آمده قابل توصیه می باشد. مطالعات اثر کود های زیستی به ترتیب با اندازه اثر (789/0=g) بر وزن خشک، (773/0=g) بر عملکرد روغن و (593/0=g) بر درصد اسانس تاثیر افزایشی و مثبت داشتند و معنی دار شده است (01/0≥p). این مطالعات براساس شاخصI2 برای عملکرد روغن (34/83 =I2) و درصد اسانس (71/77 =I2) ناهمگن و متقارن بودند و خطای انتشار نداشته و نتایج آن قابل توصیه می باشد. صفاتی که معنی دار نشدند یا مطالعات آن ها از تقارن برخوردار نبودند، در همه تیمارهای مورد بررسی نیاز به انجام مطالعات با دقت بالاتر برای توصیه دارند.