نهادهای فراگیر و ضرورت اصلاحات نهادی: آموزه هایی از پژوهش برندگان نوبل اقتصاد 2024م

در سال 2024م، دارون عجم اوغلو، سیمون جانسون و جیمز رابینسون به دلیل پژوهش های خود درباره نقش نهادها در توسعه اقتصادی، برنده جایزه نوبل اقتصاد شدند. در این پژوهش ها نشان داده شده است که نهادهای فراگیر، که به مشارکت همه اقشار جامعه در اقتصاد و سیاست کمک می کنند، پایه ای ضروری برای توسعه هستند. در مقابل، نهادهای انحصاری که در خدمت منافع گروه های خاص عمل می کنند، مانع توسعه اقتصادی و اجتماعی می شوند. شرایط کنونی ایران نیز، با نهادهای ناکارآمد و انحصاری که منافع اقلیت را حفظ می کند، موجب شده است در فرایند توسعه کشور اختلال ایجاد شود. برگرفته از مطالعات متعدد برندگان نوبل، می توان گفت اصلاحات نهادی برای ایجاد شفافیت، حذف رانت و افزایش مشارکت عمومی، کلید قرارگرفتن در مسیر توسعه است. در ایران، مشکلاتی مانند سیاستگذاری هایی که به جای منافع اکثر مردم، به منافع گروه های خاص اولویت داده می شود، مشارکت سیاسی محدود و نبود نظام حزبی پاسخگو، از موانع اصلی توسعه محسوب می شود. این اقتصاددانان بر ضرورت اصلاح نهادهای سیاسی و اقتصادی تاکید دارند تا از طریق حکمرانی فراگیر و مشارکتی، اقتصاد کشور در مسیر توسعه قرار گیرد.