تاثیر داده های رجالی ابن ولید بر الرجال نجاشی و الفهرست شیخ طوسی

یکی از راه های شناخت نزدیک تاریخ و سرگذشت حدیث، توجه و بررسی دقیق محدثان و شخصیت های کلیدی در نشر حدیث است. سده چهارم و پنجم قمری به سبب دسته بندی و شکل گیری جوامع حدیث شیعه و نیز تثبیت موقعیت و ساختار اعتقادات امامیه، دوران برجسته ای است. ابن ولید قمی یکی از این محدثان سده چهارم است که با واسطه و بی واسطه تاثیر زیادی بر رجالیان و محدثان بغداد داشته است. نجاشی و شیخ طوسی صدها کتاب از اصول اصحاب ائمه را با طریق و الگوی ثابت ابن ابی جید از ابن ولید از صفار دریافت کردند. شیخ طوسی تعداد کتب بیشتری از طرق ابن ولید استفاده می کند و در این بین گاه از شیخ صدوق یا پسر ابن ولید اسناد را بازگو می کند. ارزیابی های رجالی ابن ولید که بیشتر تضعیفات او نسبت به برخی راویان مانند محمد بن موسی همدانی یا کتابهای آنها صورت گرفته، نیز نقل شده است. شیخ طوسی معمولا این تضعیفات را بدون جرح و تعدیل پذیرفته یا گزارش کرده است؛ اما نجاشی آنها گاه رد می کند و گاه با دید شک می نگرد. از مقایسه سخنان نجاشی و ابن غضائری برمی آید نجاشی در انتقاد از ابن ولید تحت تاثیر آراء استاد مستقیم خود ابن غضائری بوده است.