بررسی جامعه شناختی اعتماد عمومی به علم و فناوری: مورد مطالعه شهروندان تهران

وجود رابطه مبتنی بر اعتماد بین عموم مردم و علم، مهم ترین رکن توسعه علم و فناوری است. با همه اهمیت علم و موفقیت های آن، پیامدهای ناشی از رشد روزافزون آن، نگرانی ها و تردیدهایی را برای جوامع به ارمغان آورده و سبب شده مردم در اعتماد خود به علم، تجدید نظر کنند. برای همین هدف این مقاله این است که چه عواملی بر اعتماد عمومی مردم به علم و فناوری تاثیرگذار است؟

روش تحقیق  این مطالعه پیمایشی بوده و داده ها با ابزار پرسش نامه با حجم نمونه 410 نفر در بین شهروندان مناطق 22 گانه شهر تهران با استفاده از نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای گردآوری شده است. اعتبار صوری پرسش نامه با استفاده از رای داوران و اساتید و اعتبار سازه ای با تکنیک تحلیل عاملی سنجیده شد. سنجش پایایی مقیاس ها با محاسبه انسجام درونی و مقدار آلفای کرونباخ انجام شد و نشان داد که سنجه ها از ضریب پایایی قابل قبول (بیش از 7/0) برخوردار بودند.

یافته های مطالعه نشان داد که متغیر"شهروندی علمی" با ضریب تاثیر 55/0، متغیر"میزان استفاده از رسانه برای کسب اطلاعات علمی" با ضریب تاثیر 50/0 و متغیر"درک عمومی از علم و فناوری" با ضریب تاثیر 48/0 به ترتیب تاثیر معنی داری بر اعتماد عمومی به علم و فناوری داشته است.

در قالب شهروندی علمی، ارتباط وثیقی بین درک عمومی از علم و مشارکت در علم و فناوری وجود دارد، بنابراین عنصر آگاهی که نقش مهم و اساسی در تحقق شهروندی علمی ایفا می نماید در شکل گیری اعتماد عمومی به علم و فناوری تاثیر بسزایی دارد. این نوع اعتماد مبتنی بر آگاهی از ماهیت مخاطره آمیز بودن علم و توام با تفکر انتقادی بوده و شهروند علمی را از این منظر از شهروند عادی متمایز می سازد. در نتیجه، اگر شهروندی علمی بر اساس دو مولفه «عضویت» و «مشارکت» در فعالیت ها، مراکز و انجمن های علمی تحقق یابد در اعتماد شهروندان به علم و فناوری تاثیر مثبت و افزایشی خواهد داشت. در این میان، رسانه ها می توانند با ارائه و انتشار مسوولانه و بی طرفانه اطلاعات و رویدادهای علمی از یک سو، و ارتباط موثر و مستمر با کنشگران و بازیگران اصلی حوزه علم و فناوری از سوی دیگر در تقویت اعتماد به علم و فناوری تاثیرگذار باشند. هرچه درک مردم از حوزه علم و فناوری بیشتر بوده و تلقی آن ها از علم و فناوری و تاثیر آن بر کیفیت زندگی روزمره مثبت باشد، اعتمادشان نیز بیشتر خواهد بود. رسانه ها می توانند با ارائه و انتشار مسوولانه و بی طرفانه اطلاعات و رویدادهای علمی از یک سو و ارتباط موثر و مستمر با کنشگران و بازیگران اصلی حوزه علم و فناوری از سوی دیگر در تقویت اعتماد به علم و فناوری تاثیرگذار باشند.