دینامیک فصلی عناصر غذایی در برگ درختان زیتون

میزان مواد مغذی برگ با رشد درختان میوه ارتباط مستقیم دارد و به عنوان شاخصی موثر در تشخیص وضعیت تغذیه درختان میوه شناخته شده است. بررسی روند جذب و پویایی عناصر مغذی جهت ارائه برنامه موثر برای تغذیه باغ های میوه و بهبود کارایی کاربرد کودها ضروری است. درخت زیتون به دلیل سازگاری با مناطق آب و هوایی مختلف و تولید میوه و روغن، از نظر اقتصادی بسیار حائز اهمیت است. درک جنبه های فیزیولوژیکی تغذیه درختان زیتون نیاز به دانش کافی در ارتباط با بررسی تغییر فصلی محتوای عناصر غذایی برگ دارد درحالیکه تا کنون مطالعات بسیار کمی تنوع فصلی مواد مغذی را در ارقام زیتون بررسی نموده اند. بر این اساس در تحقیق حاضر دینامیک (پویایی) فصلی غلظت عناصر درشت مغذی و ریزمغذی برگ چهار رقم زیتون طی چهار فصل در شرایط آب و هوایی اهواز مورد بررسی قرار گرفت.

این پژوهش در باغ تحقیقاتی زیتون دانشگاه شهید چمران اهواز در قالب بلوک های کامل تصادفی به روش اندازه گیری تکراری با چهار تکرار انجام شد. نمونه برداری طی زمستان 1400 تا پاییز 1401 از بخش میانی شاخه های یکساله و برگ های کاملا توسعه یافته و بالغ درختان 20 ساله ارقام دزفول، کرونیکی، مانزانیلا و کاوی انجام شد و میزان غلظت عناصر درشت مغذی نیتروژن، فسفر و پتاسیم و عناصر ریزمغذی آهن، مس، بور، روی و منگنز مورد سنجش قرار گرفت، سپس روند تغییرات فصلی غلظت عناصر مذکور مورد بررسی قرار گرفت.

اثر متقابل فصل و رقم بر غلظت عناصر درشت مغذی و نیز منگنز معنی دار بود. ارقام مورد مطالعه از نظر تمام عناصر به جز نیتروژن در وضعیت بهینه قرار داشتند. تفاوت در الگوی پویایی فصلی نیتروژن برای ارقام مختلف مشهود بود. بیشترین و کمترین غلظت نیتروژن در فصل بهار به ترتیب برای ارقام کاوی و مانزانیلا ثبت شد. ارقام زیتون الگوی یکسان و سینوسی (اوج غلظت فسفر در زمستان و تابستان) را از لحاظ دینامیک فصلی فسفر نشان دادند. تغییرات پتاسیم نیز دارای الگوی مشابهی بود، با این تفاوت که بیشترین غلظت پتاسیم در بهار و تابستان و کمترین آن در زمستان و پاییز ثبت شد. بیشترین غلظت آهن در بهار (28/162 میلی گرم بر کیلوگرم) ثبت شد که نسبت به زمستان (06/143 میلی گرم بر کیلوگرم)، افزایش داشت. دینامیک فصلی آهن از الگوی سینوسی پیروی کرد و کمترین غلظت آهن در زمستان و بیشترین آن در بهار و پاییز ثبت شد. غلظت مس از زمستان به سمت بهار و تابستان کاهش معنی دار یافت و در زمستان (06/68 میلی گرم بر کیلوگرم) به بیشترین میزان رسید. الگوی دینامیک فصلی مس در بهار کمترین مقدار و در زمستان و پاییز بیشترین را نشان داد. بیشترین غلظت بور در پاییز(36/77 میلی گرم بر کیلوگرم) به ثبت رسید و الگوی دینامیک فصلی بور روند افزایشی را طی زمان نشان داد. غلظت عنصر روی از زمستان به سمت بهار و تابستان کاهش یافت ولی در پاییز به بیشترین غلظت خود رسید و نسبت به تابستان 80/33 درصد افزایش نشان داد. الگوی دینامیک فصلی روی از زمستان تا پاییز کاهش و سپس افزایش داشت. غلظت منگنز ارقام کاوی، مانزانیلا و دزفول از زمستان تا بهار کاهش یافت و در تابستان به حداکثر رسید و در پاییز مجددا روند کاهشی نشان داد. بیشترین و کمترین غلظت منگنز در فصل بهار به ترتیب برای کرونایکی و کاوی (68/72 و 10/38 میلی گرم بر کیلوگرم) ثبت شد.

اثر فصل بر روند تغییرات غلظت عناصر مهمتر از اثر رقم ارزیابی شد و تغییرات غلظت همه عناصر تحت تاثیر فصل قرار گرفت. همچنین غلظت فسفر، پتاسیم و عناصر ریزمغذی در حد بهینه ارزیابی شدند، اما نیتروژن به ویژه در فصل رشد کمتر از حد بهینه بود، بنابراین مصرف کودهای حاوی نیتروژن قبل از شروع فصل رشد پیشنهاد می شود.