مقایسه دزیمتری بیولوژیک با دزیمتری فیزیکی در پرتوکاران شهر بابل

پرتوهای یونیزان سبب آسیب بر DNA می شود که اکثریت آن ها به عنوان آسیب های زیر کشنده، به سرعت ترمیم می شوند اما برخی از آنان ترمیم نشده و می توانند به ناهنجاری های کروموزومی منجر شوند. آسیب های کروموزومی در پرتوکاران به عنوان افرادی از جامعه که بنا به ضرورت شغلی در معرض پرتوها هستند، با روش های سیتوژنتیکی قابل اندازه گیری شد. بررسی فراوانی این آسیب ها می تواند به عنوان روشی برا دزیمتری محسوب شده و هم چنین شاخصی از وضعیت پرتوکاران و سطح بهداشت پرتوها در مراکز پرتوپزشکی باشد. هدف از این تحقیق، دزیمتری بیولوژیک با استفاده از آسیب های کروموزومی به روش ارزیابی سیتوژنتیکی آنالیز متافاز در پرتوکاران بابل و مقایسه آن با دزیمتری فیزیکی می باشد.
نمونه های خون وریدی هپارینه شده از 66 پرتوکار در بخش های رادیولوژی و پزشکی هسته ای و 31 فرد سالم به عنوان گروه شاهد که تحت تابش پرتو قرار نداشتند، تهیه شد. سپس لنفوسیت ها در محیط کشت مناسب، کشت داده شد. از PHA و کلشی سین به ترتیب به عنوان ماده تحریک کننده لنفوسیت ها برای ورود به چرخه سلولی و ماده باز دارنده تشکیل دوک سلولی در غلظت مناسب استفاده. پس از برداشت سلول ها و انجام مراحل ثابت سازی و شست و شو از سلول ها، لام تهیه و رنگ آمیزی گردید. به ازای هر نمونه، 100 میتوز از نظر وجود آسیب های کروموزومی بررسی و آسیب ها شمارش و از نظر آماری ارزیابی شدند. هم چنین گزارشات دزیمتری فیزیکی تمامی بخش های رادیولوژی و پزشکی هسته ای شهر بابل جمع آوری گردید. سپس میزان در دریافتی پرسنل با استفاده از فراوانی آسیب های کروموزومی تخمین زده شده و با نتایج دزیمتری فیزیکی مقایسه شد.
نتایج نشان داد میانگین مجموع آسیب ها در گروه پرتوکاران به طور معنی داری بیش از گروه شاهد بود. ارتباط معنی داری بین مجموع انواع آسیب های کروموزومی با سن، جنس و استعمال سیگار در گروه مورد و گروه پرتوکاران مشاهده نشد. هم چنین در گروه پرتوکاران فراوانی مجموع آسیب ها، مستقل از مدت زمان سابقه کاری افراد و وجود یا عدم وجود سابقه پرتوگیری غیر عادی با استفاده از دزیمتری فیزیکی بود. یافته ها نشان داد که نتایج دزیمتری بیولوژیکی با دزیمتری فیزیکی مطابقت دارد.
افزایش فراوانی آسیب های کروموزومی در پرتوکاران در مقایسه با افراد گروه شاهد می تواند در نتیجه اثر تجمعی تشعشع در رابطه با آسیب های اولیه DNA باشد که نهایتا ناهنجاری های کروموزومی قابل آشکار در افرادی که به صورت مزمن تحت تابش مقادیر کم تشعشع قرار گرفته اند، خود را نشان می دهد. نتایج نشان دادند که دزیمتری بیولوژیکی با استفاده از روش های سیتوژنتیکی می تواند با دزیمتری فیزیکی همخوانی داشته باشد. بنابراین در مواردی که امکان دزیمتری فیزیکی وجود نداشته باشد، دزیمتری بیولوژیک می تواند یک جایگزین مناسب محسوب شود. در رابطه با عدم ارتباط میزان آسیب ها با برخی عوامل همچون سن، جنس، میزان سابقه کار، مصرف سیگار و سابقه پرتوگیری غیر عادی، با توجه به عدم هماهنگی با نتایج گزارش دیگر محققان، نیاز به مطالعات وسیع تر ضروری می باشد.