جایگاه ام القضایا (اصل امتناع تناقض) در میان معارف بشری

از نظر منطقدانان و فیلسوفان مسلمان، اصل «امتناع تناقض» در منظومه معرفتی جایگاهی بس رفیع دارد و زیربنای تمام معارف عقلی و غیر عقلی است، به گونهای که این اصل را به منزله واجبالوجود در میان ممکنالوجودها قرار دادهاند. اما در کیفیت ابتنای علوم بر این اصل، پنج نظریه ابراز شده است: بعضی همه علوم را مستنتج از اصل امتناع تناقض دانستهاند؛ برخی اولیات و اصول متعارفه را همان اصل امتناع تناقض دانستهاند که تخصیص خورده است؛ برخی ابتنای علوم بر اصل امتناع تناقض را برای یقین مضاعف و نفی نقیض یا طرد علوم دیگر دانستهاند؛ و برخی دیگر ابتنا بر این اصل را از نوع نیاز ثانوی و برای علم به علم دانستهاند.