تاریخ گذاری روایات بر مبنای تحلیل اسناد

روایات در سنت اسلامی به عنوان منبعی مهم برای فقه، اخلاق، تفسیر و حتی تاریخ شناخته می شود؛ اما در میان خاورشناسان و حدیث پژوهان غربی، در وهله نخست به مثابه منبع اساسی برای شناخت تاریخی اسلام خصوصا در سده های نخست حایز اهمیت است. همین امر موجب شده تا ایشان برای بهره گیری صحیح از این منبع اطلاعاتی به مداقه در ارزش تاریخی آن بپردازند؛ بدین معنا که این روایات، به واقع، به چه دوره ای از تاریخ اسلام مربوط هستند و به لحاظ تاریخی، به چه فرد یا افرادی انتساب می یابند. این موضوع از زاویه ای دیگر مورد توجه عالمان حدیث مسلمان نیز بوده است و آن مساله نقد سندی و متنی روایات و تمییز روایات مجعول و موضوع از روایات اصیل و معتبر است. همین جا تلاش های حدیثی اندیشمندان مسلمان و غربی با هم پیوند می خورد.
در مقاله حاضر دست آوردهای پژوهشی خوتیر ینبل، از پرکارترین حدیث پژوهان هلندی، در این باره توصیف شده و مورد بررسی و نقد قرار گرفته است. از دیدگاه وی بخش عمده ای از این اطلاعات تاریخی در اسناد روایات نهفته است که باید با روش تحلیلی خاصی که تا حد زیادی ابداع خود اوست از دل اسانید روایات بیرون کشیده شود. حاصل این شیوه تحلیلی ارزش گذاری بر میزان اعتبار تاریخی اسانید و نیز تاریخ گذاری تقریبی برای ابداع و نشر روایات اسلامی است. در این پژوهش، ضمن بررسی مجموعه ای از روایات به عنوان نمونه، اصطلاحات تخصصی که ینبل در روش شناسی خود وضع کرده، معرفی و شیوه تحلیلی وی بر نمونه مذکور پیاده سازی می شود تا علاوه بر آشنایی نظری با این نوع پژوهش، نتایج آن در عمل آشکار گردد.