بررسی تغییرات پوشش گیاهی مراتع چات گنبد در شرایط چرا و بدون چرا

منطقه مورد مطالعه در کیلومتر 50 جاده مرزی داشلی برون به مراوه تپه گلستان در فاصله 2 کیلومتری شمال رودخانه اترک و مرز ایران و ترکمنستان واقع شده است. اراضی منطقه شور با زهکش های داخلی و خارجی ضعیف و خاک عمیق که ارتفاع آن از سطح دریا 70 متر، بارندگی سالیانه 180 میلیمتر و متوسط تبخیر سطحی 1900 میلیمتر می باشد. مرتع چات از نظر اقلیمی جزو مناطق خشک بشمار می رود. تیپ عمده رویشی مرتع چات را گیاهان یکساله تشکیل می دهند که در بعضی جاها و به طور پراکنده با گیاهان دایمی از جنس های Aeluropus، Salsola، Artemesia همراه می شوند. به طور کلی مراتع چات دارای یک تیپ گیاهی واحد به نام Poa bulbosa- Annual grass- Annual forbs می باشد. به منظور بررسی روند اصلاح و یا سیر قهقرایی و تخریب پوشش گیاهی در طول زمان، مطالعه تغییرات پوشش گیاهی تحت شرایط چرا و عدم چرای دام در 5 سال انجام گرفت. در این بررسی تغییرات پوشش گیاهی در داخل وخارج قرق در واحدهای نمونه انجام گرفت. هر واحد نمونه شامل دو ترانسکت موازی توام با 20 کودرات می باشد. در داخل هرکودرات درصد پوشش تاجی هر یک از گونه ها برآورد و درصدهای پوشش های سنگ و سنگریزه، لاشبرگ و خاک لخت نیز یادداشت گردید. تولید گیاهان نیز به روش قطع و توزین با استفاده از کودراتهای یک متر مربعی اندازه گیری شد. در مقایسه تاج پوشش گیاهی، از نظر آماری تفاوت معنی داری بین داخل و مجاور قرق وجود نداشت. جهت تعیین اثر سال، داده های سه مولفه تاج پوشش، ترکیب و تولید گیاهی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی تجزیه آماری و تفاوت معنی داری بین برداشت های سال های مختلف مشاهده نشد. با توجه به اینکه عوامل طبیعی حاکم بر داخل و مجاور قرق یکسان بوده است از نظر میزان تولید علوفه تفاوت معنی داری بین داخل قرق و مجاور آن وجود داشت. بنابراین کاهش میزان تولید در مجاور قرق، رابطه مستقیمی با شدت بهره برداری داشته است. نتایج کلی نشان داد که هر چند قرق باعث بهبود پوشش گیاهی در مراتع چات گردیده است، ولی عموما تفاوت معنی داری با مجاور قرق نداشت. این بهبود در کوتاه مدت در مراتع با چرای بی رویه قابل توجه نمی باشد. در صورتی که از قرق به عنوان یک روش اصلاحی برای پوشش در منطقه استفاده شود، در کوتاه مدت کارساز نخواهد بود. برای احیای سریع این گونه مراتع که عموما در مناطق خشک قرار گرفته اند، دخالت مستقیم انسان لازم و ضروری است.