محاسبه ثقل تورم (هسته مرکزی تورم) در ایران و مقایسه آن با تورم کلی

امروزه نقش و اهمیت شاخص‌های اقتصادی در برنامه‌ریزی و مدیریت کشور بر کسی پوشیده نیست. در اقتصاد امروز دنیا، شاخص‌های مختلفی محاسبه می‌شوند که هر یک می‌تواند به نوعی بخشی از وضعیت اقتصادی یک منطقه یا کشور یا گروهی از مردم را به نمایش گذارد. این مسئله عاملی در جهت بهبود ارزیابی‌ها و تجزیه و تحلیل‌های انجام شده در خصوص توانایی‌ها و امکانات اقتصادی آن منطقه است. از جمله معروفترین و حساس‌ترین این شاخص‌ها می‌توان از شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی یا CPI نام برد. این شاخص به بررسی تغییرات قیمت کالاها و خدمات موجود در یک سبد ثابت از کالاها و خدمات مصرفی خانوارها می‌پردازد که در یک دوره زمانی معین بدست آمده است. در این سبد اقلام به طبقات و گروه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند و درون این طبقات اقلام با تغییرات قیمت روبرو هستند که در نهایت کل شاخص نیز دستخوش تغییر می‌شود. گاهی اوقات این روند تغییر قیمت شکل ثابت و کنترل شده‌ای دارد ولی در خصوص برخی از اقلام این تغییرات قیمت، نوسان‌های نامنظم و غیرقابل پیش‌بینی از خود نشان می‌دهند که خود عاملی در جهت تغییرات نوسانی در رقم شاخص می‌شوند. به همین جهت نرخ تورم در آن دوره زمانی خاص، تاثیر این عوامل را در خود جای می‌دهد. در کشور ما این تغییرات می‌تواند ناشی از تغییرات قیمت نفت، سیاست‌های خاص پولی، برنامه‌ریزی‌های مقطعی دولت و غیره باشد؛ در چنین حالتی از رهیافتی دیگر با نام ثقل تورم (هسته مرکزی تورم) یا پایه تورم می‌توان استفاده کرد که در اصول کلی مشابه CPI است ولی در جزییات و الگوسازی‌ها دارای تفاوت‌هایی است. در این مقاله پس از مروری اجمالی به مقوله تورم به بررسی ماهیت و خواص ثقل تورم (هسته مرکزی تورم) و روش‌های اندازه‌گیری آن می‌پردازیم و سپس به محاسبه ثقل تورم (هسته مرکزی تورم) در سال‌های 1386-1362 خواهیم پرداخت. شایان ذکر است که ثقل تورم (هسته مرکزی تورم) مقوله‌ای برخلاف یا علیه CPI و تورم کلی که از این شاخص به دست می‌آید نیست بلکه روند CPI را فارغ از نوسان‌های به وجود آمده مورد بررسی قرار می‌دهد. اهمیت این شاخص که روند میان‌مدت و بلندمدت نرخ تورم را تحت پوشش قرارمی‌دهد، در زمانی که سیاست‌های کاهش تورم در دستور کار متولیان سیاستگذاری پولی باشد، بسیار حیاتی و پراهمیت است. این مقاله صرفا به بررسی اجمالی موضوع پرداخته و مباحث مربوط به مقایسه روش‌های محاسبه و امکان پیش بینی تورم کلی با استفاده از ثقل تورم (هسته مرکزی تورم) که بیشتر جنبه نظری دارند درگزارش‌های بعدی ارایه خواهد شد.لازم به ذکر است مطالب عنوان شده در این مقاله که در ابتدا به منظور ارایه در کنفرانس بین‌المللی آمار در لیسبون تهیه شده بود، صرفا جنبه تحقیقاتی داشته و منعکس‌کننده نظرات، اهداف و سیاست‌های هیچ سازمان دولتی نیست.