علی (ع) و چالش های عصر خلافت

پس از رحلت پیامبر نظام سیاسی تازه تاسیس اسلام با چالش اندیشه ای سیاسی مواجه شد و مبانی نظری سیره نبوی در تبیین حکومت اسلامی را به مسیری دیگر کشاند و سر آغاز تحول فکری جدیدی در مفهوم حکومت اسلامی گردید. سرانجام این چالش ها، شرایط و اوضاع جوامع اسلامی را به گونه ای ترسیم کرد که جهان اسلام با دو شکل از حکومت، یکی بر پایه سیره نبوی و ادله قرآنی و دیگری با ملاحظه عرف و مقتضیات زمانه، به دو نظریه امامت و خلافت انجامید؛ به گونه ای که می توان دوران خلافت را اساسی ترین چالش نظریه سازی در جهان اسلام نامید که به ارائه دو دیدگاه اهل سنت و تشیع انجامید. هر دو دیدگاه معتقد بودند رهبری پس از پیامبر از آن کسی است که زمام امور را به دست گیرد و به تنظیم امور بپردازد. با این حال، در مورد حیطه صلاحیت و قلمرو اختیارات وی کاملا دو نظر مختلف مطرح گشت. همین امر سبب شد ماهیت خلافت و شرایط امام به دو گونه جلوه کند و چالش نظری امامت را شدت بخشد. این مقاله در پی تبیین چالش های فکری سیاسی عصر امام علی و بازتاب سیاسی اجتماعی این چالش ها در بروز تحولات سیاسی اجتماعی در امت اسلامی است که هم گرایی و وحدت جهان اسلام را خدشه دار ساخت. شرایط امروز جهان اسلام که اثر پذیرفته از دگرگونی ها فکری سیاسی پیشین است، ضرورت تبیین استراتژی فراگیر جهت پویایی وحدت اسلامی را فراهم می سازد. در این راستا، رفتار فکری سیاسی امام علی در جایگاه الگو یی برای وحدت امت اسلامی، می تواند به پویایی استراتژی وحدت در جهان اسلام کمک کند.