زندگی و اندیشه سیاسی ابوریحان بیرونی

آرا و نظریات سیاسی - اجتماعی بیرونی از دو منظر قابل تامل است: اولا، وی به میراث و هویت تمدن اسلامی - ایرانی تعلق دارد؛ ثانیا، روش پژوهشی وی، تجربی و علمی است، بنابراین، وی دانشمندی اسلامی است نه فیلسوف اسلامی. براین اساس، نقطه عزیمت اندیشه سیاسی وی، «مدل ها»، «الگوها» و «قوانین» طبیعی هستند یعنی از جامعه طبیعی به جامعه مدنی می رسد و در نهایت الگوی مدینه فاضله وی از سنخ جامعه سیاسی دینی است؛ به عبارت دیگر، از منظر وی ماهیت زندگی انسانی، عقلانی و ارادی است، و لذا انگیزش وکنش جامعه انسانی در قوس صعودی خود از «حب و بغض» به «رجا و خوف» و در نهایت به سوی «رضا و تسلیم»، به تکامل می رسد، و در پرتو آن، «حکومت فاضله معطوف به عقل وحیانی» در برابر «حکومت فاسقه معطوف به جهل» محقق می گردد.