حقوق اشخاص ثالث در قرارداد رحم جایگزین

توافق زوج قانونی نابارور برای بهره مندی از رحم زن دیگر جهت حمل و پرورش جنین متعلق به آنها و در نهایت تحویل نوزاد تولد یافته به زن و شوهر مزبور اصولا در قالب یک قرارداد استدعا و اجابت تحقق می یابد. طرفین عقد در این قرارداد را از یک سو زن و شوهر نابارور و از سوی دیگر مادرپذیرنده جنین «مادر جانشین» تشکیل می دهند و مطابق قواعد عمومی قراردادها اراده انشایی این دو طرف است که منجر به پیدایش عمل حقوقی مورد بحث می گردد. بنابراین مطابق اصل نسبی بودن قراردادها، آثار قرارداد مادر جانشین باید به خود متعاقدین یعنی زن و شوهر متقاضی و مادر حامل محدود گردد.
با آنکه براساس یک قاعده حقوقی پذیرفته شده، درج تعهد به ضرر ثالث در قرارداد منعقده مجاز نیست، اما در عین حال جنبه اجتماعی قرارداد مادر جانشین موجب می شود که اشخاص ثالث دیگری از آثار حقوقی قرارداد ایجاد شده متاثر شوند. این اشخاص متعدد می باشند، برخی از آنها اشخاص حقیقی و یا حقوقی اند که به طور غیرمستقیم از حیث معنوی یا مالی از قرارداد موصوف متضرر می شوند، مثل خویشاوندان مادر جانشین و موسسات بیمه گر این فرد. ولی برخی دیگر مستقیما و در اثر قرارداد خلق شده بین زوج نابارور و مادر جانشین از دسترسی به حقوق مدنی مسلم خود محروم می گردند، مثل شوهر مادر جانشین و فرزند صغیر او.
خود جنین مورد حمل نیز اگر چه به اعتباری متعلق موضوع قرارداد مادر جانشین و مشخصا مورد تعهد مادر حامل را تشکیل می دهد، ولی نظر به وصف انسان بودن، نه شیء بودن خویش، در صورت تخطی و تجاوز به حق تکوین و تکامل او از سوی طرفین قرارداد، به عنوان ثالثی جلوه می نماید که امین منصوب و یا مراجع ذیصلاح قانونی در مقام استیفای حق وی برخواهند آمد.
شناسایی و دسته بندی اشخاص ثالث متضرر از قرارداد مادر جانشین و بیان حقوق مورد تعرض آنها و بالاخره بررسی نحوه دخالت این اشخاص در انعقاد قرارداد مذکور حائز اهمیت فراوان بوده و باید در تدوین مقررات مربوط مورد امعان نظر خاص قرار گیرد.