نگاهی تطبیقی به احکام تحلیلی کانت و قضایای ذاتیه المحمول

قضایای تحلیلی در فلسفه غرب، تعاریف گوناگونی دارد. برابر تعریف کانت، قضیه ای تحلیلی است که مفهوم موضوع و محمول آن یکی است یا محمول آن در موضوعش مندرج است. این تعریف با تعریف قضایای ذاتیه المحمول (ذاتی باب ایساغوجی)، شباهت زیادی دارد، اما در تطبیق این دو تعریف بر یکدیگر، چند مشکل اساسی وجود دارد: اول آنکه بحث ذاتیات، در ابتدا با توجه به ماهیات بنا شده است؛ دوم آنکه ذاتی جزء ذات است، نه تمام ذات؛ سوم اینکه بحث ذاتیات، بیشتر جنبه هستی شناختی دارد. اساسا این بحث برای رفع مشکل تعریف مطرح، شده است. افزون بر این، بحث ذاتیات، تنها در قضایای حملی مطرح شده است. این نوشته نشان خواهد داد این مشکلات در منطق مسلمانان حل شده است. البته امروزه بسیاری از فیلسوفان غرب از تعریف کانت، برگشته اند؛ یعنی قضایای تحلیلی را تعمیم داده اند. تعاریف غیر کانتی با قضایای ذاتیه المحمول، تطبیق پذیر نیست، بلکه با تعریف ذاتی باب برهان، بیشتر تناسب دارد.