بررسی اندازه دور سر نوزادان در بیمارستان های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی تهران

یکی از معیارهای سلامت نوزاد در زمان تولد، اندازه دور سر او است که همراه با سایر معیارها، مثل قد و وزن می تواند اطلاعات مفیدی در مورد چگونگی رشد داخل رحمی جنین و مراقبت پره ناتال مادر در اختیار ما قرار دهد. هدف از انجام این بررسی تعیین اندازه دور سر نوزادان زنده متولد شده در بیمارستان های تحت پوشش دانشگاه تهران و بعضی از عوامل مؤثر بر آن بود.
نوع بررسی مقطعی بود. خصوصیات مورد بررسی، شامل جنس نوزاد، سن داخل رحمی، وجود ناهنجاری مادرزادی از جمله ناهنجاری های جمجمه، وجود صدمات جمجمه ای ناشی از زایمان، وضعیت قرارگرفتن جنین و جفت، سن مادر، وجود چندقلویی، نوع زایمان، سوابق باروری مادر (از قبیل تعداد بارداری، تعداد زایمان، سابقه سقط، سابقه نازایی)، سابقه بیماری مزمن مادر، و مصرف فنی تویین و یا الکل توسط مادر در دوره بارداری اخیر بود. اطلاعات فوق از طریق معاینه فیزیکی نوزاد و مصاحبه با مادران جمع آوری گردید. وزن، قد و دور سر نوزادان در روز اول تولد اندازه گیری و ثبت گردید. این مطالعه از مهر ماه سال 1381 تا مهر ماه سال 1382 در بیمارستان های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی تهران صورت گرفت. اطلاعات مربوط به 1067 نوزاد زنده متولد شده که به طور تصادفی انتخاب شده بودند جمع آوری گردید.
میانگین دور سر نوزادان 3/34 سانتی متر با انحراف معیار 84/1 و میانه 5/34 بود. میانگین دور سر 1040 نوزاد (48/96 درصد) در محدوده 38-6/30 ، 31 نوزاد (95/2 درصد) کم تر از 6/30 و 6 نوزاد (57/0 درصد) بیش از 38 بود. میانگین دور سر نوزادان پسر (55/34) کمی بیش تر از دختران (12/34) بود. میانگین دور سر نوزادان نارس (41/32) کم تر از نوزادان ترم (62/34) و نوزادان کم وزن (63/31) کم تر از نوزادان با وزن طبیعی (68/34) بود. میانگین دور سر نوزادانی که حاصل زایمان چهارم و بیش تر (62/34)، سزارین (51/34)، بارداری سوم و بیش تر (49/34)، بارداری یک قلو (42/34) و یا مادران بیش تر از 35 سال (49/34) بودند از بقیه نوزادان بیش تر بود. بین اندازه دور سر نوزاد و سن داخل رحمی (001/0p< و 51/0=r)، وزن نوزاد (001/0p< و 62/0=r) و قد نوزاد (001/0p< و 58/0=r) همبستگی مثبت وجود داشت. میانگین دور سر نوزادان با تعداد زایمان، تعداد بارداری، بارداری دوقلو، سن مادر، سن داخل رحمی، وزن زمان تولد و جنس نوزاد ارتباط معنادار آماری نشان داد.
در این بررسی، دور سر 5/3 درصد نوزادان درخارج از محدوده SD 2± از میانگین قرار داشت که این نوزادان باید از نظر میکروسفالی و یا ماکروسفالی تحت بررسی دقیق تر قرار گیرند. نتایج این مطالعه نشان داد که برخی از خصوصیات مادر از قبیل سن بیش از 35 سال، تعداد بارداری و یا تعداد زایمان بیش تر از یک بار و بعضی از خصوصیات نوزاد، شامل یک قلویی، وزن زمان تولد بیش از 5/2 کیلوگرم، سن داخل رحمی 37 هفته و بالاتر و پسر بودن، اندازه دور سر نوزاد را به طور معنادار افزایش می دهد. مضافا این که با بالاتر رفتن سن داخل رحمی جنین ودر نتیجه رشد داخل رحمی بهتر او که توسط قد و وزن نوزاد نشان داده می شود رشد دور سر هم افزایش می یابد. بنابراین به نظر می رسد فراهم کردن امکان رشد داخل رحمی بیش تر جنین از یک سو و پیشگیری از زایمان زودرس از سوی دیگر می تواند احتمال طبیعی بودن اندازه دور سر جنین را در زمان تولد افزایش دهد.