اثر سطوح مختلف نیتروژن بر عملکرد دانه، محتوی پروتئین دانه و کارایی زراعی مصرف نیتروژن در ژنوتیپ های گندم در دو شرایط بهینه و تنش گرمای پس از گرده افشانی

به منظور مطالعه اثر سطوح مختلف نیتروژن بر عملکرد دانه، درصد پروتئین دانه و کارایی زراعی مصرف نیتروژن ژنوتیپ های گندم در شرایط بهینه و تنش گرمای پس از گرده افشانی، این پژوهش در دو سال زراعی 1386-1385 و 1387-1386 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی اهواز انجام شد. این پژوهش در دو آزمایش مستقل، هر یک به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. آزمایش اول شامل کاشت ژنوتیپ ها در تاریخ کاشت توصیه شده یعنی اول آذر ماه بود و به منظور برخورد مراحل فنولوژیکی رشد بعد از گرده افشانی با تنش گرمای آخر فصل، تاریخ کاشت ژنوتیپ ها در آزمایش دیگر در اوائل بهمن ماه انجام شد. در هر آزمایش، سه سطح کود نیتروژن 50، 100 و 150 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار به عنوان کرت اصلی و شش ژنوتیپ گندم (چمران، استار، ویری ناک، کرخه، 8-83-D و 5-84-D) در کرت های فرعی بررسی شدند. نتایج نشان دادند که در هر دو شرایط بهینه و تنش گرمای انتهای فصل، کاهش میزان نیتروژن باعث کاهش معنی دار عملکرد دانه شد. اثر این تیمار بر وزن هزار دانه معنی دار نبود. افزایش دما در مرحله پر شدن دانه، میانگین عملکرد دانه و وزن هزار دانه ژنوتیپ های گندم را به ترتیب 24 و 31 درصد کاهش داد. کاهش مقدار نیتروژن باعث افزایش کارایی زراعی مصرف نیتروژن شد. کارایی زراعی مصرف نیتروژن در تنش گرمای پایان فصل نسبت به شرایط بهینه 8/47 درصد کاهش یافت. محدوده درصد پروتئین دانه ژنوتیپ های گندم مورد مطالعه در شرایط بهینه، 4/12-11 درصد و در شرایط تنش گرمای آخر فصل، 8/13-6/12 درصد بود. افزایش مقدار نیتروژن و تنش گرمای پایان فصل باعث افزایش درصد پروتئین دانه شد. عملکرد پروتئین دانه در واحد سطح در شرایط تنش گرمای پایان فصل نسبت به شرایط بهینه 9 درصد کاهش یافت. عملکرد پایین دانه در شرایط تنش گرمای پس از گرده افشانی با افزایش درصد پروتئین دانه و کاهش عملکرد پروتئین دانه در واحد سطح همراه بود.