پراکنش و تشکیل کانی پالیگورسکیت در برخی از رسوبات ترشیاری ایران مرکزی

: پالیگورسکیت از جمله کانی های رسی فیبری فراوان در خاک های مناطق خشک و نیمه خشک و رسوب های ترشیاری به ویژه در منطقه ی خاورمیانه است. این کار پژوهشی با هدف بررسی حضور کانی پالیگورسکیت در برخی از رسوب های ترشیاری در ایران مرکزی و ایجاد ارتباط بین رسوب های حاوی این کانی ها و زمین شناسی و جغرافیای دیرین این منطقه انجام شده است. بدین منظور بر پایه ی مشاهدات صحرایی و آگاهی های ارائه شده در نقشه های زمین شناسی از رسوب های وابسته به دوره های مختلف ترشیاری شامل پالئوسن، ائوسن، الیگوسن، الیگوسن-میوسن، میوسن و پلیوسن در 12 نقطه نمونه-برداری به صورت مرکب انجام شد. نمونه های گرفته شده پس از آماده سازی، با دستگاه پراش پرتو ایکس، میکروسکوپ الکترونی عبوری و روبشی بررسی شدند. نتایج حاصل نشان داد که کانی پالیگورسکیت در رسوب های با سن پالئوسن، ائوسن و الیگوسن مشاهده نمی شود در حالیکه رسوب های با سن میوسن و پلیوسن حاوی مقادیر قابل توجهی کانی پالیگورسکیت هستند. اسمکتیت فروانترین کانی همراه با پالیگورسکیت تشخیص داده شد. رسم نمودار پایداری کانی پالیگورسکیت در رسوب های مورد بررسی نشان داد که در رسوب های با سنین میوسن و پلیوسن پالیگورسکیت در مقایسه با کانی اسمکتیت پایدارتر بوده و در این رسوب ها شرایط برای تشکیل کانی پالیگورسکیت از اسمکتیت محتمل به نظر می رسد. حضور پالیگورسکیت در رسوب های دوران سوم این مطلب را تائید می کند که یکی از منابع اصلی حضور پالیگورسکیت در خاک های ایران مرکزی و با احتمال زیاد نقاط دیگر کشور با شرایط مشابه این است که پالیگورسکیت از مواد مادری به ارث می رسد. به نظر می رسد که شرایط ژئوشیمیایی دریای تتیس طی ترشیاری و با حرکت از پالئوسن به پلیوسن به تدریج برای تشکیل کانی پالیگورسکیت در رسوب های ترشیاری ایران مرکزی فراهم شده و شرایط خشک حاکم بر بخش زیادی از اراضی مرکزی، جنوبی و شرقی کشور باعث پایداری بعدی این کانی ها در خاک های تشکیل شده از این رسوب ها شده است.