سنت های شفاهی ترکمن ها

سنت های شفاهی ترکمن ها از یک سو در تاریخ کهن و از دیگر سو در ذوق و قریحه این قوم سخت کوش و رنج کشیده ریشه دوانیده است. این سنت ها حاصل تلاش نسل های بیشماری هستند. آفرینندگان این سنت ها تنها شاعران و نویسندگاه نبودند، بلکه آن ها توسط افراد بیشماری از گمنامان در طول سالیان دراز به وجود آمده اند. البته در این راستا، اکثر آنها پالایش شده، آن هایی که مقبول جامعه واقع شده اند حفظ و بقیه به دست فراموشی سپرده شده اند. سنت های که امروزه به دست ما رسیده اند، بسیار عمیق و پرمحتوا با بافت محکم و پایدار می باشد که بایستی ثبت و ضبط گردند تا مورد بررسی و تحلیل علمی قرار گیرند.
این مقاله گرازشی است از یک پژوهش میدانی در منطقه ترکمن صحرا، شهرستان آق قلا و دهستان های آق التین و گرگان بوی که با اهمیت و لزوم مطالعه سنت های شفاهی ترکمن سعی در ارائه راهکارهای علمی در نحوه ثبت و ضبط، گردآوری، طبقه بندی، مستندسازی، بررسی علمی و آکادمیکی این سنت ها دارد. در واقع سنت های شفاهی عناصر فرهنگی زنده به شمار می روند که هنوز در زندگی مردم عامی کارکرد ویژه ای دارند. فراهم آوردن اسناد سنت های شفاهی و حفظ سنت های رو به زوال یکی از اهداف اصلی این مقاله است. در بخش های بعدی، مقاله به توضیحاتی درباره تعریف و محدوده بررسی، لزوم مستندسازی سنت های شفاهی، درآمدی بر سنت های شفاهی و سنت های گفتاری اعم از داستانی و غیرداستانی می پردازد.
به طور کلی، سنت های شفاهی در فرهنگ ترکمن از جایگاه ویژه ای برخوردار هستند و انواع سنت های داستانی (قصه های عامیانه، داستان، حماسه، افسانه، اسطوره، پندارها، رویات) و سنت های غیرداستانی (ترانه ها، ضرب المثل ها، چیستان، اشعار عامیانه، سرود، عرف، نوحه، کنایات و تشبی هات) در صحنه های مختلف زندگی مستقیما حضور پررنگ و معناداری از خودشان نشان می دهند. این موضوعات در بخش های دیگر مقاله به طور کامل توضیح داده شده اند. این پژوهش از روش های تطبیقی و کار میدانی (روش ژرفانگری در مردم شناسی) مشاهده مشارکتی بهره جسته است. مخصوصا مصاحبه با مطلعین، معمرین و ریش سفیدان در جنبه های مختلف زندگی از قبیل مراسم، جشن ها، عروسی ها، شب نشینی ها به دلیل آشنایی کامل با زبان و فرهنگ به سهولت انجام گرفته و علاوه بر اینها از منابع موجود و مکتوب به صورت کتابخانه ای نیز استفاده شده است.