ارزیابی عملکرد دستگاه های اجرایی: پیش نیاز توسعه کشور

با بررسی تجربه برنامه ریزی در کشور و به خصوص تجربه برنامه-ریزی پس از انقلاب اسلامی و نتایج حاصل از دو برنامه توسعه و بررسی مشکلات ناشی از اجرای آنها، خلاهایی در نظام برنامه-ریزی کشور دیده می شود. در بررسی فرایند برنامه ریزی در کشور، به وضوح مشاهده می شود که نظام برنامه ریزی کشور برای تدوین فرایند برنامه ریزی دیدگاه درستی به برنامه ریزی ندارند و آن را به چشم برنامه ای مکانیکی می نگرند. از این دیدگاه مکانیکی، متغیرهایی که در مدل های برنامه ریزی گنجانده شده اند، متغیرهایی هستند که اغلب از سوی کشورهای توسعه یافته مطرح شده و در عرصه جهانی متداول است. لذا بیشتر با شرایط کشورهای مذکور سازگارند. البته منظور این نیست که الگوهای متداول قابلیت کاربرد در کشور را ندارند، بلکه بدین معناست که در مدل های یاد شده باید متغیرهایی علاوه بر متغیرهای معرفی شده که از شرایط کشور نشات می-گیرند نیز لحاظ، و درتحلیل نهایی تاثیر داده شود.
نوع نگاه به فرایند برنامه ریزی (مراحل برنامه ریزی) نیز صحیح نیست. با دقت در فرآیند برنامه ریزی مشخص می شود که این فرایند اغلب تا مرحله اجرای برنامه ها طراحی شده (البته به صورتی ناکارآمد) و به یکی از مهم ترین مراحل فرایند برنامه ریزی، یعنی نظارت و ارزیابی پس از اجرا، چنان که باید در نظام برنامه ریزی توسعه ای مورد توجه قرار گیرد، توجه نشده است، می توان گفت تنها روش نظارت و ارزیابی رسمی که پس از اجرای برنامه ها در ایران وجود دارد، ارزیابی بودجه ای برنامه هاست.
یکی از وظایف عمده سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، که در شرح وظایف این سازمان در قانون برنامه و بودجه کشور نیز تصریح شده است، علاوه بر برنامه ریزی، انجام نظارت و ارزیابی عملکرد دستگاه های اجرایی در کشور است. مشاهده واقعیت های اقتصاد ایران و دقت در کاستی های حوزه مذکور بیانگر این ضرورت است که سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در جهت گیری نسبت به این مقوله باید ارزیابی سنتی موجود را به ارزیابی نوین تغییر دهد و مراحل آن را، که در برگیرنده شاخص های ارزیابی، تدوین و تعیین معیارهای استاندارد عملکرد، سنجش یا اندازه گیری عملکرد با استاندارد، اطلاع رسانی به ارزیابی شونده، شناسایی راهکارهای بهبود است، در نظر گیرد و وضعیت ارزیابی عملکرد در کشور را که پیش نیاز توسعه کشور است اصلاح کند و بهبود بخشد.
انجام این مهم علاوه بر ضرورت برنامه ریزی توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، مستلزم ایجاد زمینه های مناسب توسط سایر نهادهای تاثیر گذار در عرصه تصمیم سازی و برنامه-ریزی کشور است که در این میان، نقش مجلس شورای اسلامی و به ویژه کمیسیون های تخصصی آن، به عنوان یکی از مهم ترین ارکان تصمیم سازی، قانونگذاری و هدایت فعالیت ها بسیار مهم است.