حرفه وراقی و وراقان در تمدن اسلامی

شاید باور این نکته که اختراع چاپ حروفی تاثیری شگرف و تاریخی بر گسترش علم و پیدایش نوزایی و رنسانس در اروپا داشته است، نیازمند بررسی چندانی نیست و درباره آن ده ها مقاله و کتاب تحقیقی وجود دارد؛ ولی این که انسان قبل از اختراع چاپ چگونه میراث مکتوب خود را نگاهبانی کرده و یا آن را در اختیار دیگران و نسلهای بعدی قرار داده، پرسشی است که نیازمند تامل و ژرف کاوی در متون تاریخی است. تلاش برای پاسخ به این سوال در گستره تمدن اسلامی، هدفی است که مقاله حاضر آن را دنبال می کند. به همین منظور در این مقاله ضمن تعریف صنعت وراقه و بیان کارهایی که وراقان در این صنعت انجام می دادند، درباره آغاز شکل گیری وراقی در تمدن اسلامی بحث شده است. سپس عناصر مهم در وراقی به ویژه خط و سبک نگارش وراقان، شیوه های کار وراقان، جایگاه و موقعیت اجتماعی حرفه وراقی و وراقان، میزان دستمزد، بازار وراقان و ممیزی آنها از سوی حکومت بر اساس مستندات تاریخی بحث و بررسی می شود. در پایان نیز فهرست کوتاهی از برخی وراقان مشهور در تمدن اسلامی ارائه شده است.