برهان فرجه

برهان فرجه بر گرفته از سخن امام صادق در اثبات توحید باری تعالی است. حضرت در مناظره با یکی از زنادقه در پاسخ پرسش او برای اثبات توحید و نفی دوگانه پرستی در تدبیر نظام هستی مطالبی فرمود که از آن، برهان و یا برهان هایی در اثبات توحید ربوبی استنباط شده است. اجمال بیان امام را می توان چنین گزارش کرد که تعدد ربوبیت در چند صورت قابل فرض با اشکالات و مفاسد آشکاری مواجه می شود که دفع و رفع آنها مستلزم پذیرش توحید خواهد بود. بخشی از آن به نقل از هشام بن حکم (179 ق) در منابع حدیثی از کافی کلینی (329 ق) و التوحید صدوق (381 ق) تا متکلمان و حکیمان معاصر مورد استناد قرار گرفته است.
استناد به این حدیث و تحلیل، تبیین و شرح آن مانند دیگر متون روایی در عرصه مباحث فکری سیر و سرنوشت خاصی دارد که در این نوشتار ضمن ارائه سیر تاریخی آن برهان های استفاده شده با تقریرهای ارائه شده طرح و تبیین شده است.