نقد و بررسی مباحث تاریخی نامه 36 در ترجمه ها و شرح های نهج البلاغه

غارتگری های سرداران معاویه در قلمرو حکومتی حضرت امیر علیه السلام با تهاجم ضحاک بن قیس آغاز شد و با کشتارهای بسر بن ارطاه پایان یافت. با بررسی و تجزیه و تحلیل سخنان و بیانات امیر مؤمنان علیه السلام در نامه 36 و مراجعه به منابع متقدم می توان دریافت که این نامه در جواب نامه برادر علی علیه السلام، عقیل نوشته شده و درباره غارتگری سردار معاویه، ضحاک بن قیس فهری به قلمرو حکومتی امام در سال 38 هجری است. شواهد و قراین و تحلیل مباحث نامه 36 حاکی از آن است که مباحث نامه نمی تواند به ماجرای غارت بسر بن ارطاه بر یمن در سال چهل هجری مربوط باشد. درگیر شدن سپاه امام با لشکریان ضحاک و درگیر نشدن سپاهیان آن حضرت با نیروهای بسر در جریان حمله و غارت او، همچنین شهادت امام همزمان با اواخر حمله بسر و زنده بودن امام و نامه نگاشتن ایشان پس از حمله ضحاک از جمله دلایل مربوط بودن نامه به ماجرای ضحاک و نه بسر است.