ارزیابی اثرات پخش سیلاب بر توسعه بهره برداری از منابع آب و خاک (مطالعه موردی: ایستگاه پخش سیلاب کاشمر)

توسعه ی بهره برداری از منابع آب و خاک، ضرورتی انکار ناپذیر است که بهره برداری از سیلاب یکی از این زمینه ها است. عملیات پخش سیلاب در 35 مکان اجرایی، در محدوده ی یک هزار آبادی و در عرصه ی یک میلیون هکتار حوزه ی آبخیر، به وسیله ی بخش دولتی در ایران آغاز شده است. هزینه های اجرایی و مشکلات بهره برداری و نگهداری این فناوری نوین، مسایل بسیاری برای مدیریت دولتی و همچنین بر سر راه جلب جامعه ی بهره بردار برای حضور پویا در عرصه ی بهره برداری، نگهداری، توسعه و اشاعه آن به نقاط دیگر فراهم نموده است. این پژوهش با هدف ارزیابی اثرات این سیستم ها، به روش بررسی اسنادی و همچنین پیمایش تبیینی و اکتشافی، از راه بررسی های محلی و پیمایش صحرایی، گفتگو های کارگاهی برای شناخت مشارکت مدار (PD)، استفاده از روش ارزیابی سریع (RA) و ابزارهای معمول در روشPRA، در ایستگاه پخش سیلاب کاشمر به انجام رسیده است. بررسی ها نشان می دهد که در 8 سال اولیه ی بهره برداری، عرصه ی گسترش سیلاب ها، کم تر از 5 درصد عرصه ی پخش را پوشش داده است، بنابراین با وجود این که نسبت سود به هزینه (C/B) بیش از 14/1 برآورد شده است، ولی توجیهی مناسب برای سرمایه گذاری های انجام شده در ساخت و نگهداری سیستم نبوده است. مقایسه ی اقتصادی ارزش آب تغذیه شده به آبخوان ها (بیش از 5 میلیارد ریال در یک دوره ی 8 ساله) نسبت به دو هدف دیگر (کم تر از 4/0 میلیارد ریال) نشان می دهد که اهداف فرعی یاد شده، نه تنها در اقتصادی تر کردن طرح نقشی مهم ندارند، بلکه باعث افزایش مشکلات نگهداری این سیستم ها نیز خواهند شد.