معنا شناسی تطبیقی عقل در حکمت، کتاب و سنت

بدون تردید وجود عقل در آدمی از باورهای بدیهی و یا نزدیک به بداهت است؛ اما شناخت حقیقت عقل و ارائه تعریف جامع و مانع از آن، از مسائل مهم نظری و موضوع مورد اختلاف و در خور کاوش علمی است. در این مقاله، عقل از حیث معناشناسی، بررسی و بر اساس آن، عقل معنا می شود؛ بدین معنا که شخص متفکر از معنای ظاهری «فهم تام» کلام فراتر رود و به مقصود واقعی متکلم پی برد. به عبارت دیگر، نه تنها معنای مطابقی کلام را بفهمد، بلکه به معانی التزامی کلام نیز توجه نماید و از دال به مدلول برسد و از این طریق به حقیقت و تمام ابعاد سخن دست یابد. تنها در این صورت است که - مطابق معنای لغوی عقل- کلام در بند کشیده می شود و چیزی از آن برای فرد اندیشمند پوشیده نمی ماند. در این معنا، بین فلسفه و دین و علوم مختلف، اختلافی نیست.