سیر تاریخی ترجمه «اصبح» به فارسی

فعل یکی از دو رکن جمله است که معنای سخن جز بدان کامل نمی شود؛ از این رو اگر خواننده یا مترجم در فهم آن به خطا رود، ترجمه ای نامفهوم و گاه نادرست به دست خواهد داد. یکی از بزنگاه های مهم در این عرصه و در زبان عربی، افعال ناقصه اند که علاوه بر اسم به خبر نیز نیاز دارند و طبیعتا معنایشان با این دو جزء کامل می شود. فعل «اصبح» از این دسته افعال است که در عربی به دو معنی به کار می رود: یا نشان دهنده وقوع رخدادی در صبحگاهان است و یا به معنای «صار» و حامل معنای دگرگونی و تغییر.
دشواره ترجمه «اصبح» آنگاه فزون می گردد که خبر آن فعل مضارع باشد. اسلوب «اصبح + فعل مضارع» هم در قرآن وجود دارد و هم در نهج البلاغه و دیگر کتب عربی کهن و معاصر فراوان به کار رفته است؛ از این رو شایسته بررسی است و پژوهش حاضر نیز بدین قصد نگارش یافته تا پاسخی به پرسش های زیر بیابد:آیا مترجمان می توانند هر دو معنای «اصبح» را در متن لحاظ کنند؟
مترجمان بیشتر کدام یک از این دو معنی را در نظر گرفته اند؟
اگر اصبح به معنای صار باشد، چگونه می توان اتصاف اسم آن به خبرش را بیان کرد؟
سیر تاریخی ترجمه اصبح مطابق با این دو معنی چگونه بوده است؟ به دیگر سخن، ترجمه اصبح چه فراز و نشیب هایی را پشت سر گذاشته است؟
برای پاسخ بدین پرسش ها، از هر سده یک یا دو متن از ترجمه های عربی به فارسی و از جمله ترجمه های قرآن کریم را آورده ایم و با تکیه بر آیات و عباراتی که خبر اصبح در آنها فعل مضارع بوده، به بررسی و نقد دقیق هر یک پرداخته ایم. واژگان کلیدی: