ارزیابی ترکیب پذیری ارقام توتون از نظر برخی صفات مرتبط با کیفیت در دو شرایط تنش و بدون تنش خشکی

تنش خشکی یکی از مهم‎ترین عوامل خسارت‎زا در تولید محصول توتون، در بیشتر مناطق دنیا از جمله در ایران می‎باشد. اطلاع از ویژگی های ژنتیکی صفات ارقام توتون، نحوه توارث و عکس العمل آن ها در شرایط تنش حایز اهمیت بسیار است. برای این منظور پنج رقم توتون ویرجینیا به‎صورت یک طرح دی آلل یک‎طرفه با یکدیگر تلاقی داده شد و در سال 1385 والدین و نسل F2 آن‎ها در دو آزمایش جداگانه (شرایط آبیاری عادی و تنش خشکی) در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز تحقیقات توتون رشت کشت شد که با استفاده از مدل دوم از روش دوم گریفینگ مورد تجزیه قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس حاکی از وجود تفاوت‎های ژنتیکی بین ژنوتیپ‎ها برای تمام صفات بود. نتایج تجزیه دی آلل نشان داد که اثر ترکیب‎پذیری عمومی (GCA) و ترکیب‎پذیری خصوصی SCA) (برای کلیه صفات در هر دو شرایط تنش خشکی و بدون تنش معنی‎دار بود. بر اساس نتایج به دست آمده، در کنترل صفات میزان نیکوتین و میزان قند، در هر دو شرایط محیطی، واریانس غیر افزایشی از اهمیت بیشتری برخوردار بود، در حالی‎که برای صفت درصد پتاس، در شرایط نرمال از اثر غیر افزایشی کاسته شده و بر نقش اثر افزایشی افزوده گردید. رقم K394 در شرایط بدون تنش خشکی و رقم Coker254 در شرایط تنش به عنوان بهترین والدین برای کاهش میزان نیکوتین معرفی شدند. رقم Coker347 در هر دو شرایط تنش و بدون تنش به عنوان بهترین رقم برای افزایش میزان قند شناسایی شد. بهترین هیبرید برای کاهش میزان نیکوتین در هر دو شرایط تنش خشکی و بدون تنش خشکی هیبرید Coker347×Coker254 بود. بهترین هیبرید برای افزایش میزان قند در شرایط بدون تنش، هیبرید Coker347×VE1 بود، ولی در شرایط تنش خشکی، هیچ هیبریدی برای افزایش میزان قند معرفی نگردید. تحلیل گرافیکی نتایج نشان داد که کنترل ژنتیکی صفت میزان نیکوتین در هردو شرایط محیطی به‎صورت فوق غالبیت می‎باشد.