بررسی تنوع ژنتیکی ارقام گندم نان در جذب ریزمغذی های آهن(Fe) و روی(Zn) و رابطه آنها با اجزای عملکرد

باافزایش سریع جمعیت جهان، سوء تغذیه ریز مغذی ها که حاصل توسعه سیستم های کشت و انقلاب سبز در کشورهای در حال توسعه بوده، شدت یافته است. در بین کمبودهای ریزمغذی های گزارش شده در سراسر جهان، آهن(Fe) و روی(Zn) عمده ترین و مهمترین عناصر هستند. مشکل کمبود آهن و روی با معرفی ارقام پر محصول حاصل از انقلاب سبز غلات شدت گرفته است. استفاده از ارقام زراعی با قدرت بالای جذب و ذخیره سازی ریزمغذی ها یکی از راه هایی است که می تواند درافزایش بازده ریز مغذی محصولات کشاورزی کاربرد داشته باشد، اگرچه به این راهکار تاکنون اهمیت داده نشده است. در این تحقیق 10 رقم گندم نان در قالب یک آزمایش فاکتوریل اسپلیت پلات با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار از لحاظ میزان جذب و ذخیره ریزمغذی های آهن و روی دانه و رابطه آنها با عملکرد و اجزای عملکرد مورد مطالعه قرار گرفتند. در این آزمایش بیشترین مقدار آهن و روی در دانه دو برابر و در کاه گندم سه برابر مقادیر کمترین آنها بوده و وجود تنوع در بین ارقام مورد مطالعه دیده شد. بر اساس نتایج تجزیه واریانس برای تمام صفات مورد مطالعه منابع تغییر آهن، روی، رقم و آثار متقابل آنها معنی دار شدند و تاثیرتیمارهای اعمال شده را در آن صفات نشان دادند. در مقایسه میانگین ارقام، رقم شیراز دارای حداکثر مقدار آهن دانه و کاه (44 میلی گرم بر کیلوگرم) و رقم کویر حاوی حداکثر مقدار روی دانه و کاه(48 میلی گرم بر کیلوگرم) بودند و به عنوان ارقام با ظرفیت ژنتیکی بالا در جذب و ذخیره سازی این ریزمغذی ها شناخته شدند. در مورد صفات عملکرد دانه و اجزای آن رقم هامون جزء برترین ها بود. همبستگی بین مقدار آهن و روی دانه با عملکرد دانه منفی بود. با توجه به همبستگی مثبت و معنی دار مقدار پروتئین دانه با مقادیر آهن و روی گیاه تاثیر واهمیت افزایش آهن و روی دانه بر کیفیت پروتئین گندم نتیجه گیری شد. با در نظر گرفتن صفت پروتئین دانه به عنوان متغیر وابسته، سه صفت وزن هزار دانه، مقدار آهن دانه و مقدار روی دانه با ضرایب رگرسیونی مثبت حدود 58 درصد تغییرات بین ارقام را توجیه نمودند. نتایج گروه بندی ارقام با استفاده از تجزیه خوشه ایبا روش UPGMA و با فاصله اقلیدسی به عنوان معیار تشابه باعث گروه بندی 10 رقم در سه گروه متمایز گردید.