رابطه سواد سلامت با وضعیت سلامت عمومی و رفتارهای بهداشتی در سالمندان شهر اصفهان

سواد سلامت را می توان به صورت توانایی خواندن، درک کردن و عمل کردن بر اساس توصیه های بهداشتی و سلامتی تعریف نمود. افراد با سواد سلامت ناکافی، با احتمال کمتری اطلاعات نوشتاری و گفتاری ارایه شده توسط متخصصان سلامتی را درک می کنند و به دستورات داده شده توسط آن ها عمل می کنند. همچنین وضعیت سلامتی ضعیف تری دارند و هزینه های پزشکی بیشتری را متحمل می شوند. در نتیجه امروزه سواد سلامت ناکافی به عنوان یک تهدید جهانی به شمار می آید. از این رو هدف از این مطالعه، تعیین وضعیت سواد سلامت، تعیین ارتباط سطح سواد سلامت با وضعیت سلامت عمومی و رفتارهای بهداشتی همچون استفاده از خدمات درمانی و همچنین اتخاذ رفتارهای پیشگیرانه در سالمندان شهر اصفهان به عنوان یک گروه آسیب پذیر می باشد.
این مطالعه از نوع توصیفی تحلیلی است که بر روی 354 نفر سالمند (60 سال به بالا) در شهر اصفهان انجام شد. روش نمونه گیری به صورت خوشه ایمتناسب با حجم بود. جهت گردآوری اطلاعات از پرسش نامه سواد سلامت عملکردی بزرگسالان (TOFHLA، Test of functional health literacy in adults) استفاده شد. در این پژوهش، داده ها و اطلاعات به روش پرسشگری درب منازل جمع آوری شد. اطلاعات جمع آوری شده از طریق نرم افزار 18SPSS و با به کارگیری آزمون های آماری من ویتنی، کراسکال والیس و همبستگی اسپیرمن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
میانگین سنی آزمودنی ها 97/6 ± 67 سال بود. حدود 57 درصد از افراد مورد مطالعه مرد و 43 درصد زن بودند. سواد سلامت 6/79 درصد از سالمندان در حد ناکافی، 6/11 درصد مرزی و تنها 8/8 درصد شرکت کنندگان از سواد سلامت کافی برخوردار بودند. سطح سواد سلامت ناکافی در افراد با سنین بالاتر (001/0 P <)، میزان تحصیلات کمتر (001/0 P <)، درآمد پایین تر (001/0 P <) و زنان (001/0 P =) شایع تر بود. همچنین افراد با سطح پایین سواد سلامت بیش از سایرین به پزشک مراجعه می کردند (003/0 P =) و سابقه بستری شدن در بیمارستان (01/0 P =) را داشتند. در این مطالعه، ارتباط آماری معنی داری بین سطح سواد سلامت و مراجعه به بخش اورژانس در افراد مورد مطالعه دیده نشد. افراد با سطح سواد سلامت بالاتر، وضعیت سلامت عمومی خود را بهتر ارزیابی کردند (001/0 P <). همچنین آن ها بیش از سایرین نسبت به انجام آزمایش های غربالگری (PSA، Prostate-specific antigen test) جهت غربالگری سرطان پروستات در مردان (001/0 P <) و (FOBT، Fecal occult blood test) جهت غربالگری سرطان کولورکتال (003/0 P =) مبادرت می ورزیدند. بین سطح سواد سلامت و انجام ماموگرافی در زنان سالمند ارتباط آماری معنی دار دیده نشد.
به طور کلی این پژوهش سطح سواد سلامت را در سالمندان بسیار ناکافی نشان داد که این خود لزوم توجه بیشتر به امر سواد سلامت را در برنامه های ارتقای سلامت می رساند. از این رو با تدوین برنامه های جامع، ایجاد رسانه ها و مواد آموزشی ساده و قابل فهم و همچنین مداخلات آموزشی کارآمد برای افراد با سواد سلامت ناکافی می توان گامی موثر برای توسعه مهارت های سواد سلامت و ارتقای سلامت در جامعه برداشت. در نهایت بدین طریق می توان تاثیرات منفی سطح پایین سواد سلامت را در جامعه کاهش داد.